Spoorlijn Neede – Hellendoorn

De Locaalspoorweg-Maatschappij Neede-Hellendoorn opent in 1910 de spoorlijn Neede – Hellendoorn. Het traject vormt een verbindende schakel tussen diverse lokaalspoorwegen in Oost-Nederland. De samenwerking van de verschillende spoorwegmaatschappijen, de opkomst van het vrachtverkeer en vooral de aanleg van het Twentekanaal zorgen ervoor dat de verbinding na 25 jaar al is gesloten. Korte delen van het traject zijn nog tot begin jaren ’70 gebruikt voor het vervoer van goederen.

Grote delen van de spoorlijn zijn direct na de sluiting in 1935 opgebroken. Van het traject is, op enkele korte stukjes spoordijk na, dan ook weinig terug te vinden in het landschap. De vier stations- en haltegebouwen tussen Neede en Goor blijven echter na de sluiting van de spoorlijn bewaard. De foto’s op deze pagina zijn gemaakt op 13 mei 2019, tenzij anders vermeld.

Hoewel Neede in de eerste helft van de twintigste eeuw een groot spoorwegknooppunt is, is in het dorp zelf nog maar weinig spoorweggeschiedenis terug te vinden. Bovendien is het vrijwel onherkenbaar verbouwde stationsgebouw in 2001 gesloopt. De vroegere spoorlijn naar Hellendoorn is echter tussen het voormalige station en de halte Kisveld te volgen via een onverhard pad. In het buurtschap is het relatief ruim opgezette emplacement van de halte nog duidelijk te herkennen. Het haltegebouw is grotendeels in originele staat bewaard en in gebruik als woning. De NH zet deze standaard wachterswoning met wachtruimte en goederenbergplaats ook bij de stopplaatsen Elsenerbroek, Gelselaar en Zuna neer.

Ook het station van Noordijk, even ten noorden van Neede, blijft grotendeels in de originele vorm bewaard. Het gebouw van standaardtype 3 bestaat oorspronkelijk uit een plaatskaartenkantoor met wachtruimte met daarboven een woning voor de stationschef. Aan de linkerzijde is een goederenloods. Ook is een vrijstaande retirade aanwezig. Na het staken van het goederenvervoer is het gebouw gebouw verbouwd tot woning en de retirade tot bergruimte. Later is tussen beide gebouwen een muurtje neergezet. Zowel even ten zuiden als even ten noorden van het voormalige station is een kort stuk van het voormalige spoorwegtracé in gebruik als particuliere toegangsweg.

Ook parellel aan de Benninkdijk tussen Noordijk en Gelselaar blijft een stuk spoordijk bewaard en enigszins begaanbaar als wandelpad door een bos. Ter hoogte van visvijver De Ballastput maakt het voormalige spoorwegtracé nog een ruime een boog naar het noorden om hierna weer in het landschap te verdwijnen. Diezelfde Ballastput is ontstaan door het afgraven van zand ten behoeve van de aanleg van de lokaallijn.

Ten noorden van De Ballastput is de voormalige spoorlijn te herkennen aan de verhoging in de weg ’t Halt, die leidt naar het voormalige haltegebouw van Gelselaar. Het gebouw is van hetzelfde ontwerp van dat van Kisveld, maar begin jaren ’80 vrijwel onherkenbaar verbouwd. Halte Gelselaar ligt ruim twee kilometer van het dorp en heeft een gastenverblijf dat in gebruik is als Bed & Breakfast Spoor 1A. Tot aan de Oude Sluisweg is de vroegere spoorlijn weer volledig weggevaagd. Ook van de overbrugging van de Schipbeek is niets terug te vinden. In het bos ten noorden van de weg is met enige fantasie de vroegere spoordijk terug te vinden. Dit geldt ook voor het bos ten noorden van de Nieuwe Sluisweg. In de weilanden is na bijna 85 jaar niets meer van het voormalige spoorwegtracé terug te zien.

Ook in Diepenheim is de spoorlijn geheel weggevaagd door de bouw van woonwijken en bedrijventerreinen. Uitzondering vormt het grote voormalige stationsgebouw van het standaardtype 2 dat in vrijwel originele staat is bewaard. Op het terrein is ook het retiradegebouw nog aanwezig. Dit is echter gedeeltelijk verwerkt in een nieuwe berging. Tussen Diepenheim en de Oude Goorseweg zijn de restanten van de spoorlijn weer geheel verdwenen. Ten noorden van de weg is het hulptracé uit 1932 nog te herkennen als een bospad. Het oorspronkelijke tracé dat opgehoogd zou worden ten behoeve van de brug over het Twentekanaal ligt ten oosten hiervan onherkenbaar in het bos. De ophoging van het tracé is door het naderende opheffing van de spoorlijn nooit uitgevoerd.

Ten noorden van het Twentekanaal is het oude spoorwegtracé wel opgehoogd. Hier zijn zowel het hulptracé als de spoordijk naar de nooit gebouwde spoorbrug over het kanaal nog terug te vinden in het landschap. Ook de verbindingsbogen tussen de lokaallijn en de Staatslijn Zutphen – Hengelo zijn nog te herkennen. Vanaf het voormalige station Goor West is van de spoorlijn naar Hellendoorn vrijwel niets bewaard. In Rijssen is een deel van de Pelmolenweg en de Verenlandweg min of meer op het voormalige spoorwegtracé ten oosten van het station aangelegd. In de zomer van 2021 is langs de Pelmolenweg een kort stukje spoor ter herinnering aan de lokaallijn neergelegd. Ten westen en noorden van het station is het spoorwegtracé grondig uitgewist door de aanleg van een ruim opgezet industrieterrein. Een uitzondering is de voormalige wachterswoning 5. De woning staat opvallend schuin tussen de overige, nieuwere bebouwing. Tussen Rijssen en Nijverdal is het oude tracé door de ruilverkaveling niet meer terug te vinden. Uitzondering is een klein gedeelte ter hoogte van de voormalige halte Zuna.

In Nijverdal is het vroegere spoorwegtracé nog grotendeels herkenbaar in het stratenpatroon. De laatste sporen verdwijnen hier ook pas eind jaren ’70. Ter hoogte van het station en de verdiepte N35 ligt sinds 2014 een fietsbrug die in precies dezelfde hoek als de voormalige spoorlijn de huidige verdiepte spoorlijn Zwolle – Almelo kruist. Ten noorden van het station is begin 2018 bij het station een kort stuk rails neergelegd op het voormalige tracé van de lokaallijn. In het verlengde hiervan komt langs de Oranjestraat een wandelpad op het oude tracé. De bestrating verwijst naar de vroegere spoorlijn. In Hellendoorn is een klein deel van het voormalige tracé in gebruik als onverhard wandelpad en als oprit van een manege. De rest van het tracé is door woningbouw niet meer terug te vinden. De laatste herinnering aan de spoorweggeschiedenis is het hotel dat ooit tegenover het station is neergezet.