Op 15 juni 1905 neemt de Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij de spoorlijnen van Gasselternijveen naar Assen en Stadskanaal in gebruik. Een half jaar later is ook de verbinding met Emmen gereed. Hoewel de lijnen van de NOLS voornamelijk is bedoeld als verbinding tussen Twente en de haven van Delfzijl, is het netwerk vooral van belang voor de ontsluiting van grote gebieden in Groningen en Drenthe. Door het lokale karakter verschuift het vervoer al snel naar autobus en vrachtwagen. In 1939 staakt NS het reizigersvervoer tussen Assen, Gasselternijveen en Stadskanaal. Een jaar later is de treindienst hervat. Door materieelgebrek vervangt NS de treindienst in 1947 door een busdienst. In 1950 besluit NS de treindienst definitief te staken. In november 1968 wordt ook het goederenvervoer tussen Assen en Gieten opgeheven. Nog geen vier jaar later volgt het traject Gieten – Gasselternijveen.

In 1974 is de Noord-Nederlandse Museumspoorbaan Assen – Rolde opgericht met als doel de spoorlijn tussen beide plaatsen als museumlijn te exploiteren. Hoewel de stichting de daaropvolgende jaren al materieel aanschaft, komt de dienst door geldgebrek niet van de grond en is de complete spoorlijn tussen Assen en Gasselternijveen in 1977 alsnog opgebroken. Na het verwijderen van rails en bielzen is het grootste deel van het baanlichaam in gebruik genomen als ‘Wandelspoor’. De wandelroute is grotendeels onverhard maar goed begaanbaar.

De foto’s op deze pagina zijn, tenzij anders vermeld, gemaakt op 19 juni 2016.

  • Dat het traject al snel na het opbreken van de spoorlijn te volgen is als wandelpad is goed te zien aan de klassieke bordjes die nog her en der langs het tracé staan zoals hier bij Gieten.
  • De vroegere spoorlijn even ten westen van Gieten.
  • Langs de spoordijk staan nog diverse originele grensstenen van de NOLS. Zoals deze even ten westen van Gieten.
  • Bij Eexterhalte is in 2007 op een klein deel van het baanlichaam een stuk spoorlijn herlegd als snelheidsbeperkende maatregel in de Provincialeweg.
Gieten – Assen

Het oude tracé is tussen Gieten en Assen vrijwel over de gehele lengte goed te volgen. Dit komt doordat de spoorlijn relatief laat is opgebroken en de spoordijk zich goed leent voor een wandelroute in de toeristische omgeving. Ten westen Gieten start aan de overkant van de N34 het onverharde zogenaamde Wandelspoor. De route is te herkennen aan de klassieke voetgangersborden die bij vrijwel elke kruising met het tracé staan. Daarnaast staan her en der modernere ANWB-bordjes met de tekst ‘Wandelspoor’ langs de route. Na anderhalve kilometer bereikt de spoordijk Eexterhalte. De buurt ligt rond de voormalige halte Eext. Om de snelheid op het relatief drukke punt waar de stationsstraat vanuit Eext aansluit op de Provincialeweg tussen Rolde en Gieten te verlagen, is in 2007 op het oude baanlichaam een kort stuk spoor neergelegd. Bij de kruising met de Provincialeweg zijn Andreaskruizen neergezet.

Het stationsgebouw van Eext is bewaard gebleven. Het opvallende gebouw vervangt in 1924 de eenvoudige standaard-abri en wijkt daardoor af van de andere stations die langs de NOLS-lijnen staan. Het gebouw is in gebruik als woonhuis en als receptie van de camping Schaepvolte. Naast het stationsgebouw staan maar liefst vier vooroorlogse NS-rijtuigen. Blokkendoos-rijtuig mC 9037 staat al sinds 1969 op het terrein en vormt samen met het in 1972 overgebrachte rijtuig A 8514 de recreatieruimte. De rijtuigen zijn in een groene uitvoering met gouden biezen geschilderd. D-treinrijtuig AB 7544 is begin in 1971 samen met blokkendoos C 8512 ingebouwd in bar-kantine ‘De Halte’. De rijtuigen staan op oude sporen van het voormalige emplacement en zijn nog via de bestaande spoorlijn overgebracht.

  • Bij Anderen kruist het voormalige spoorwegtracé het Rolderdiep. Van de originele spoorbrug zijn echter geen sporen terug te vinden.
  • Het voormalige spoorwegtracé ten oosten van Rolde. Net als op veel andere plekken is ook hier veel spoorgrind terug te vinden.
  • Terwijl het in Duitsland bijna gebruikelijk lijkt, komt het in Nederland vrijwel niet voor dat de rails van een opgebroken spoorlijn in een overweg blijven liggen. Ter hoogte van de Koelandsdijk is dat echter wel het geval.
  • Het voormalige spoorwegtracé ten oosten van Rolde. Op de achtergrond is de kerktoren van het Drentse dorp te zien.
  • Op de begraafplaats in Rolde is een kort stuk spoor in het wandelpad teruggelegd. Rolde, 16 april 2023.
  • In dezelfde categorie als de vergeten rails is deze 'vergeten' spoorbiels in Rolde te vinden. Op de achtergrond is het imposante stationsgebouw van het dorp te zien.
  • Bij de begraafplaats is ter herinnering aan de vroegere spoorlijn een spoorstaaf op een dwarsligger geplaatst. Rolde, 16 april 2023.
  • De spoorzijde van het voormalige stationsgebouw van Rolde op 16 april 2023.

Door een hek is niet mogelijk de voormalige spoorlijn rechtstreeks vanaf het campingterrein te volgen. De oude spoordijk is buiten het hek echter weer gewoon toegankelijk. Ter hoogte van de N33 is echter geen oversteekmogelijkheid en moeten wandelaars een kleine omweg maken. Aan de andere zijde van de N33 loopt het tracé weer gewoon verder richting Rolde.

In Rolde is op het terrein van de begraafplaats enkele meters rails teruggelegd in het wandelpad. Ook is een spoorstaaf op een dwarsligger geplaatst ter herinnering aan de voormalige spoorlijn. In het dorp is ook het voormalige stationsgebouw bewaard gebleven. Het gebouw is een variant op het standaardontwerp van de NOLS dat in meerdere grotere plaatsen verschijnt. In de periode 1903-1909 verschijnen langs verschillende NOLS-lijnen nog zeven gebouwen van hetzelfde ontwerp. Het stationsgebouw is sinds 1995 een Rijksmonument en zo aan de buitenzijde zoveel mogelijk in originele staat behouden. Ook een goederenloods en het perron zijn bewaard gebleven. Het station en het emplacement zijn inmiddels in gebruik als woonhuis met riante tuin en voor het publiek verdwenen achter hoge hekken en begroeiing.

  • Hoewel er in eerste instantie plannen zijn voor een toeristische railverbinding maakt ook het traject tussen Rolde en Assen al decennia lang deel uit van het Wandelspoor. Ook andere wandelroutes maken deels gebruik van het traject.
  • De originele kilometerpaal 16 bij Balloo op 16 april 2023.
  • Het voormalige spoorwegtracé bij Balloo, tussen Rolde en Assen.
  • Een grenssteen van de NOLS bij Balloo op 16 april 2023.

Van Rolde tot het stroomdal van het Deurzerdiep is de voormalige spoorlijn een onverhard pad. Aan het begin van het natuurgebied eindigt de spoordijk abrupt. Het dijklichaam is hier afgegraven om ruimte te maken voor het Deurzerdiep. Op de plek van de vroegere spoorlijn ligt een betonnen pad. Voorbij het Deurzerdiep is de spoordijk weer te volgen. Een verhard pad leidt het tracé met een ruime boog naar de hoofdspoorlijn tussen Meppel en Groningen.

  • Ter hoogte van het stroomdal van het Deurzerdiep is de spoordijk afgegraven. Een betonnen pad door het natuurgebied verbindt beide zijden van de afgegraven spoordijk.
  • In Assen staat de 'moderne' hectometerpaal 17,5 langs de geasfalteerde spoordijk.
  • Het voormalige spoorwegtracé bij de kruising met de Europaweg in Assen.
  • Het voormalige spoorwegtracé uit Gasselternijveen nadert hier de hoofdlijn naar Groningen.

Op de foto boven dit artikel: al sinds het staken van de treindienst wordt de spoorweggeschiedenis rondom de Eexterhalte levend gehouden. Naast het bewaarde stationsgebouw verschijnen eind jaren ’60, begin jaren ’70 vier rijtuigen en in 2007 is een stuk spoor met overweg herlegd. Op de foto twee van de Blokkendoosrijtuigen. Eexterhalte, 19 juni 2016.