Om de dieseltreinstellen uit de jaren ’50 en ’60 in één keer te vervangen, bestelt NS in 1993 een reeks moderne dieseltreinstellen. De treinstellen van het type DM’90 zijn deels gebaseerd op het elektrische Stoptreinmaterieel ’90 maar krijgen wel een eigentijdse kop. De 53 tweewagenstellen zijn tussen 1996 en 1998 geleverd en verschijnen geleidelijk op een groot deel van de niet geëlektrificeerde spoorlijnen. In de loop der jaren zijn deze trajecten openbaar aanbesteed en gaat de exploitatie naar andere vervoerders. Tussen 2009 en 2012 gaat meer dan de helft van de treinstellen dan ook buiten dienst. In de tweede helft van 2013 knapt NS het grootste deel van deze stellen op en gaan vrijwel alle rijdende stellen terzijde. Eind 2017 gaan de laatste stellen alsnog buiten dienst. Vrijwel alle treinstellen zijn de daaropvolgende jaren verkocht.

Huidig materieelbestand DM’90:  
gekocht door SKPL (Polen) 3402, 3404, 3406, 3407, 3411, 3413, 3415, 3421, 3425, 3427-3441, 3443-3450, 3453
Happy Train Fleet Services 3452
Brouwer Technology: 3401, 3408, 3412, 3414, 3416-3420, 3422, 3423, 3442, 3451
terzijde:
gesloopt: 3403, 3405, 3409, 3410, 3424
behouden: 3426

Om de dieseltreinstellen uit de jaren ’50 en ’60 in één keer te vervangen, bestelt NS in 1993 een reeks moderne dieseltreinstellen. Hoewel de treinstellen van het type DM’90 zijn gebaseerd op het Stoptreinmaterieel ’90, zijn diverse vernieuwingen aan het ontwerp toegepast. Het meest opvallende is uiteraard de gestileerde kop. Bij het ontwerp van de treinstellen is gebruik gemaakt de modernste technieken en is naast comfort en vormgeving veel aandacht besteed aan milieuaspecten. De treinstellen hebben twaalf zitplaatsen in de eerste klasse en 105 in de tweede klasse. Naast reizigersafdelingen met zitplaatsen hebben de stellen ook een multifunctionele ruimte. Hier zijn in het midden enkele stangen met statafels aangebracht. Langs de zijwanden zijn klapstoelen bevestigd. Bij het ontwerp van deze ruimte is nog sprake van het plaatsen van automaten, deze zijn echter nooit neergezet. Het is begin jaren ’90 nog de bedoeling om na de tweewagenstellen ook nog 29 motorrijtuigen te bestellen. Deze blijken echter niet nodig.

Op 12 maart 2017 rijdt DM'90-treinstel 3445 als sprinter van Zwolle naar Enschede over de inmiddels geëlektrificeerde spoorbrug over het Overijssels Kanaal bij Raalte.In maart 1996 komt de 3401 als eerste treinstel in Nederland aan. Na een uitgebreid test- en instructieprogramma verschijnen de eerste treinstellen in juni dat jaar in de reizigersdienst tussen Arnhem en Doetinchem. Voorafgaand aan de inzet is de 3401 tijdens een materieelshow in Winterswijk aan het publiek gepresenteerd. Op de kopwanden staat in grote kleurrijke letters de bijnaam Buffel. In de daaropvolgende jaren stroomt het DM’90 op verschillende diesellijnen in. Diverse verbindingen zijn speciaal voor de komst van het materieel gemoderniseerd en voorzien van ATB-NG

De komst van diverse regionale vervoerders op de diesellijnen zorgt ervoor dat NS aan het begin van de 21e eeuw met een overschot aan dieseltreinstellen zit. Tussen december 2006 en december 2009 zet de vervoerder een deel van het DM’90 in stoptreindiensten op geëlektrificeerde lijnen in. Op 13 december 2009 eindigt de inzet op deze trajecten en gaan vijftien stellen officieel terzijde. Het grootste deel komt echter na enkele weken weer in dienst. Door het strenge winterweer raakt veel materieel defect en wordt een beroep gedaan op het dieselmaterieel. In april 2010 komt een eind aan de tijdelijke inzet. In januari 2011 herhaalt de geschiedenis zich en komen opnieuw vrijwel alle terzijde staande stellen weer voor enkele maanden in dienst. Wanneer Arriva in december 2012 de treindiensten van Syntus in de Achterhoek en de Betuwe overneemt en tevens tussen Zutphen en Apeldoorn gaat rijden, raakt opnieuw een groot deel van het Dieselmaterieel ’90 overbodig. Op 9 december gaan maar liefst 22 treinstellen terzijde.

Het terzijde gestelde DM'90 wordt begin 2014 voornamelijk in Amersfoort en Nijmegen gestald. Op 18 februari 2014 brengt loc 202-3 van Volker Rail de 3401, 3414, 3418 en 3402 via de Zutphense IJsselbrug van Haarlem naar Nijmegen.Van de zomer van 2013 en tot februari 2014 is een groot deel van de terzijde gestelde stellen opgeknapt. De rijdende stellen gaan hierbij grotendeels buiten dienst en dienen als onderdelenleverancier voor de treinstellen die in dienst komen. Bij de aanvang van de opknapbeurt zijn de 3403, 3406-3413, 3415-3426 bij NS in dienst. Behalve de 3426 gaan deze stellen terzijde. Tegelijkertijd komen de 3427-3440, 3443-3449 opnieuw in dienst. De opgeknapte stellen krijgen een nieuwe gele verflaag en donkerblauwe deuren.

Op 23 juni 2018 is DM'90-treinstel 3426 voor het eerst actief als museumtreinstel. Die dag brengt het treinstel de Vrienden van het Spoorwegmuseum van Utrecht naar Beverwijk en terug. Op de foto de Buffel bij vertrek uit Utrecht Maliebaan.Half mei 2014 gaat de 3424 als laatste niet opgeknapte treinstel buiten dienst. Het stel is enkele maanden later in de werkplaats van Strukton in Zutphen voor proefnemingen voorzien van zogenaamde Laser Railhead Cleaners. In het najaar van 2014 en 2015 rijdt Test- en Meettrein 3424 enkele ritten tussen Zutphen en Dieren.

In december 2017 neemt Keolis de exploitatie van de laatste twee lijnen waar het DM’90 rijdt, over van NS. Beide verbindingen zijn de voorgaande maanden al geëlektrificeerd. De laatste stellen gaan hierna na twintig jaar buiten dienst. De 3426 is eind augustus 2018 officieel aan het Spoorwegmuseum overgedragen, maar maakt in juni dat jaar al de eerste rondrit als museumtreinstel. Vrijwel alle andere stellen staan sinds december 2017 in Nijmegen. Al snel koopt het Roemeens Ferotrans 48 exemplaren. Het bedrijf heeft echter geen vergunning om op het Roemeense spoorwegnet te rijden en haalt de stellen dan ook niet op. Omdat ProRail in oktober 2019 aan de verbouwing van het Nijmeegse emplacement begint, regelt NS eind september dat jaar via een kort geding dat de verkoopovereenkomst ontbonden wordt. In november dat jaar zijn de stellen naar verschillende locaties in Amsterdam verplaatst. Begin november 2020 zijn de juridische procedures definitief afgerond en zijn 32 treinstellen aan het Poolse SKPL verkocht. Aan het eind van de maand gaan de eerste treinstellen bij Bad Bentheim de grens over.

In juli 2021 rijdt de opgeknapte 3429 als SD85-001 in de nieuwe rood-gele uitvoering de eerste proefrit voor SKPL. Een maand later wordt bekend dat ook de resterende 14 bedrijfsvaardige treinstellen zijn verkocht aan Brouwer Technology. Het bedrijf koopt de stellen om weer door te verkopen. In 2023 zijn ze daadwerkelijk verkocht. In het najaar gaan de eerste zeven stellen voor een opknapbeurt naar Oostenrijk. In januari 2024 volgen de resterende stellen.

Op 2 november 2013 keert het DM'90 weer even terug in Drenthe. Die dag rijden verschillende stellen de sprinters tussen Zwolle en Beilen. Terwijl op de achtergrond treinstel 3418 richting Beilen rijdt, komen Zwolle-Kampen stel 3403 en het opgeknapte treinstel 3440 Meppel binnenrijden. RegioNS treinstel 3414 is op 22 april 2011 bij Voorst onderweg van Apeldoorn naar Zutphen. Treinstel 3419 is op 24 april 2011 bij Raalte onderweg van Zwolle naar Nijverdal West. Treinstel 3412 is een aantal jaar bestemd voor de vaste inzet tussen Zutphen en Apeldoorn. In december 2012 gaat het stel over naar de overgebleven diensten waar NS het materieel inzet en is zo op 25 december 2012 in Zwolle te zien als Sprinter naar Nijverdal West. Het treinstel heeft nog enkele stickers uit de tijd bij RegioNS behouden. De plaatsnamen Zutphen en Apeldoorn zijn van het stel verdwenen.

Regiogebonden treinstellen bij NS

In de normale treindienst rijden de treinstellen van RegioNS met maximaal twee gekoppelde stellen. Op 27 juni 2011 is door een draadbreuk bij Zutphen geen treinverkeer mogelijk tussen Zutphen en Klarenbeek en pendelen RegioNS stellen 3412, 3404 en 3414 tussen Zutphen en Deventer. Op de foto de drie stellen met herkenbare bestickering bij aankomst in Deventer.In juni 2005 reserveert NS treinstellen 3443-3445 voor de inzet op de lijn Apeldoorn – Zutphen. De stellen rijden voortaan onder de vlag van RegioNS en zijn te herkennen aan gele stickers op de koersdisplays en onder de frontruiten. Vanaf januari 2006 versterkt de 3401 het drietal. In december 2009 vervangt NS de 3443-3445 door de 3402, 3404, 3412 en 3414. De treinstellen zijn voorzien van een alternatieve bestickering op de zijwanden van de rijtuigbakken. Zo verschijnen de namen van beide bestemmingen en het logo van de Provincie Gelderland op de bakken. De 3401 krijgt dezelfde bestickering en behoudt bovendien de gele stickers. Wanneer Arriva de exploitatie van het baanvak in december 2012 overneemt, gaan de stellen terzijde. De 3412 rijdt nog een aantal maanden in de reguliere diensten van het DM’90.

Op 22 maart 2014 rijdt het onlangs bestickerde treinstel 3449 vanuit Kampen Zwolle binnen.Intussen zijn de treinstellen 3403 en 3410 eind 2006 als vaste treinstellen voor de lijn Zwolle – Kampen van een soortgelijke bestickering voorzien. In plaats van donkerblauw is hier gebruik gemaakt van witte stickers. Ook hier verschijnen de namen van beide bestemmingen en het logo van de Provincie Overijssel. De treinstellen zijn ook van binnen enigszins aangepast. In maart 2014 wijst NS de 3448 en 3449 aan als vaste treinstellen voor het Kamperlijntje. Terwijl de 3410 dan al terzijde is, rijdt de 3403 nog tot eind maart rond. De twee nieuwe stellen en hebben een iets aangepaste versie van de bestickering van hun voorgangers. In de zomer van 2015 krijgen alle nog rijdende stellen, inclusief de 3448 en 3449, aan de buitenzijde stickers met ‘In opdracht van Provincie Overijssel’. Op enkele wanden in de trein komen bijpassende afbeeldingen.

 

Dieselmaterieel ’90 bij andere vervoerders

Naast de regiogebonden treinstellen die bij NS rijden, is een groot aantal stellen tussen 1999 en 2013 actief bij diverse regionale vervoerders. Zowel bij NoordNed als bij Veolia rijden enkele treinstellen. Bij Syntus zijn tot eind 2012 uiteindelijk bijna twintig stellen actief. De treinstellen die als eerste naar de vervoerder gaan, krijgen de huisstijl van de vervoerder en zelfs een nieuw treinstelnummer. Zie hier het overzicht van de treinstellen die voor andere vervoerders hebben gereden.

Syntus treinstellen 60 en 50 zijn op 22 september 2012 even ten oosten van Zevenaar onderweg van Arnhem naar Winterswijk.

INZET

Na diverse uitstapjes bij de verschillende vervoerders gaan de 3446 en 3447 begin 2011 alsnog terzijde. De stellen rijden op 17 juni 2011 bij Diepenveen samen met de eveneens terzijde staande 3433 van Zwolle naar Hengelo. Enkele maanden later gaan de 3446 en 3447 voor Syntus rijden. Vanaf 2013 rijden alle drie de stellen weer voor NS.Met uitzondering van de noordelijke nevenlijnen moeten de trajecten waar het nieuwe Dieselmaterieel gaat rijden, worden voorzien van ATB Nieuwe Generatie. Deze aanpassing neemt doorgaans enkele weken in beslag. Voor de continuïteit van de treindienst wordt het materieel vaak gefaseerd op een verbinding in dienst gesteld. De oude Plan U-treinstellen rijden zolang op het baanvak zonder ATB-NG. In de zomer van 1996 start op het traject Doetinchem – Arnhem het eerste proefbedrijf. In november dat jaar wordt ook de treindienst vanuit Winterswijk met de stellen gereden en worden andere beschikbare stellen tussen Leeuwarden en Stavoren ingezet. Hiermee maken ze Wadlopers vrij voor renovatie. In juni 1997 verhuizen de Friese stellen naar de Maaslijn, die vanaf die maand van noord naar zuid wordt voorzien van ATB-NG. Vrijwel wekelijks is een gedeelte van het traject gereed en past NS de tijdelijke dienstregeling tussen Nijmegen en Roermond aan.

Treinstel 3446 vertrekt op 13 maart 2016 als sprinter naar Zwolle uit Kampen.Met de inzet in de stoptreindienst tussen Leeuwarden en Groningen keren de treinstellen begin 1998 terug in Noord-Nederland. Als in september dat jaar de spoorverdubbeling tussen Veenwouden en Grijpskerk gereed is, gaan de treinstellen de nieuwe sneltreindienst tussen beide provinciehoofdsteden rijden. In mei 1998 zet NS het DM’90 ook tussen Zwolle en Kampen in. In augustus dat jaar gaan treinstellen 3431-3433 tussen Heerlen en Aachen rijden. De drie stellen zijn voor deze dienst voorzien van extra instaptreden en het Duitse beveiligingssysteem Indusi. Het is de bedoeling dat de Buffels vanaf mei 1998 ook de nieuwe halfuursdienst tussen Zwolle en Enschede gaan rijden. Het baanvak is met het ingaan van de nieuwe dienstregeling echter nog niet voorzien van ATB-NG. Tijdens de ombouwwerkzaamheden, waarbij de verbinding is ingekort tot een pendeldienst tussen Zwolle en Wierden, blijven de Plan U-treinstellen op het traject rijden. Ook zet NS enige maanden busvervoer op delen van het traject in. De geplande halfuursdienst met DM’90 gaat in januari 1999 van start. Tot het ingaan van de nieuwe dienstregeling 1999/2000 rijdt het materieel echter alleen tussen Zwolle en Wierden.

Treinstel 3431 is één van de stellen die in december 2009 terzijde gaat. Door de winterse omstandigheden komt het stel snel weer in dienst en gaat onder andere weer tussen Groningen en Zwolle rijden. Het stel rijdt op 30 maart 2010 samen met de 3422 als stoptrein tussen beide steden. Twee weken later gaat het stel opnieuw terzijde en verdwijnt het DM'90 opnieuw uit deze verbinding.Als Syntus en NoordNed in de loop van 1999 en 2000 de treindienst op een aantal diesellijnen overnemen, nemen zij ook enkele DM’90 treinstellen over. Deze blijven hierdoor rijden op de trajecten Winterswijk – Doetinchem (later Arnhem) en Leeuwarden – Groningen. Eind 2000 gaat het DM’90 van Zutphen naar Apeldoorn en Hengelo rijden. Plan U-treinstellen pendelen nog enkele maanden tussen Hengelo en Oldenzaal. Wanneer dit traject gereed is voor ATB Nieuwe Generatie, wordt de doorgaande stoptreindienst Zutphen – Oldenzaal hersteld. In juni 2001 is het baanvak Arnhem – Tiel als laatste dieseltraject gereed voor de inzet van Buffels en worden de treinstellen ook in de Betuwe ingezet. Diezelfde maand nemen Duitse treinstellen de treindienst tussen Heerlen en Aachen over en worden de aanpassingen bij treinstellen 3431-3433 ongedaan gemaakt.

In 2003 neemt Syntus de treindienst tussen Zutphen en Oldenzaal over. De vervoerder rijdt de treindienst voortaan met LINT-treinstellen. Twee jaar later neemt Syntus ook de treindienst tussen Arnhem en Tiel over. Hier zet de vervoerder wel DM’90 in. Als Veolia een jaar later de exploitatie op de Maaslijn overneemt, verdwijnt het DM’90 ook van deze verbinding. Omdat NS nu een overschot aan dieselmaterieel heeft, ze de vervoerder de treinstellen vanaf december 2006 in de stoptreindienst tussen Zwolle en Groningen in.

Op de laatste dag dat de treinstellen in de spitsdienst tussen Wolvega en Leeuwarden rijden, vertrekken de 3417 en de 3423 naar de Friese hoofdstad. Wolvega, 24 februari 2011Door de komst van nieuwe GTW-treinstellen verschuift Arriva de inzet van DM’90 vanaf juli 2007 tijdelijk naar het traject Leeuwarden – Harlingen Haven. In november dat jaar keert het laatste treinstel terug naar NS. De treinstellen blijven echter nog ruim anderhalf jaar vanuit de Friese hoofdstad actief. Van december 2007 tot de zomer van 2009 rijden ze een groot deel van de nieuwe spitsstoptreinen tussen de Leeuwarden en Wolvega. Vanaf 13 december dat jaar verdwijnen de stellen ook uit de stoptreindienst tussen Groningen en Zwolle en worden 15 stellen terzijde gesteld.

Winterse omstandigheden zorgen in december 2009 en januari 2010 voor een tekort aan rijvaardig materieel en een aangepaste dienstregeling. Het meeste DM’90 wordt weer in dienst gesteld en een korte periode ingezet in enkele pendeldiensten tussen Leeuwarden en Zwolle en de stoptreinen tussen Leeuwarden en Wolvega. Ook keren ze terug in de stoptreindienst en tussen Groningen en Zwolle. Deze inzet duurt tot 12 april 2010. Daarnaast leent NS deze periode de 3443 en 3444 uit aan Syntus die de stellen voornamelijk inzet tussen Zutphen en Oldenzaal. In januari 2011 komen vrijwel alle terzijde staande stellen met dezelfde reden opnieuw in dienst. Het materieel gaat opnieuw tussen Leeuwarden en Wolvega rijden om zo enkele ICM-treinstellen vrij te maken. Na twee maanden eindigt de inzet van de stellen op deze verbinding weer. Eind 2010 start de tweede internationale inzet van het DM’90. Syntus rijdt vanaf 12 december dat jaar met de stellen de nieuwe internationale pendeldienst tussen Hengelo en Bad Bentheim.

In december 2012 neemt Arriva het baanvak Zutphen – Apeldoorn en de lijnen van Syntus in de Betuwe en de Achterhoek over. Het Dieselmaterieel ’90 van NS rijdt voortaan alleen nog op het Kamperlijntje en tussen Zwolle en Enschede. Syntus rijdt nog tot december 2013 de Grensland Express met het treinstel 3436. In december 2017 eindigt ook de inzet van de resterende treinstellen van NS.

Het opgeknapte DM'90-treinstel 3433 vertrekt op 15 februari 2014 als spinter naar Zwolle uit Kampen. Op 9 april 2016 rijdt DM'90 3428 als sprinter van Zwolle naar Enschede langs het Hazemeijerterrein in Hengelo. Treinstel 3435 vertrekt op 8 augustus 2015 als sprinter van Zwolle naar Enschede uit Nijverdal. Op 14 oktober 2017 neemt de NVBS met zo'n 200 belangstellenden afscheid van het DM'90. Treinstellen 3427 en 3446 rijden hierbij de complete lijn van de STAR af en zijn zo nog eenmaal zonder bovenleiding te zien. Op de foto het duo na aankomst in Stadskanaal.

Op de foto boven dit artikel rijdt treinstel 3440 op 19 april 2014 als sprinter van Enschede naar Zwolle even ten zuiden van Almelo.