10 oktober, update 16 oktober 2024

In december 2024 gaat de extra snelle treindienst tussen Lelystad, Amsterdam en Brussel van start. Mede doordat de grensoverschrijdende trein ook reguliere intercitystations overslaat, krijgt de trein de naam EuroCity Direct. Hiermee keert een oude naam na ruim 20 jaar terug op het Nederlandse spoor. Het concept EuroCity start in 1987 als vervanger van de befaamde TEE-treinen. De treinen moeten aan een flinke lijst kwaliteitseisen voldoen om de naam te mogen dragen. Rond de eeuwwisseling zijn de meeste EuroCity’s in West-Europa vervangen door hogesnelheidstreinen. Bij de terugkeer gaat het vooral om een merknaam voor snelle grensoverschrijdende verbindingen tussen grote steden.

Wanneer het reizen na de Tweede Wereldoorlog weer op gang komt, kiezen steeds meer mensen voor het vliegtuig. Als antwoord richten acht spoorwegmaatschappijen in 1957 de Trans Europ Express op. Een groot aantal Europese steden wordt hierbij verbonden door een netwerk van luxe snelle dagtreinen. Analoog aan de vooroorlogse treinen krijgen de nieuwe treinen weer klassieke namen. Zo gaat tussen Amsterdam, Brussel, Luxemburg en Zürich de TEE Edelweiss rijden. De treindienst wordt verzorgd door luxe dieseltreinstellen van de Nederlandse- en Zwitserse spoorwegen.

TEE wordt EuroCity

Het TEE-netwerk bereikt halverwege de jaren 1970 met 130 bestemmingen het hoogtepunt. Vrijwel direct hierna begint de neergang. Zo worden vliegreizen steeds goedkoper en verkiezen treinreizigers steeds vaker reguliere intercity’s boven de dure luxetreinen. Daarnaast krijgt de TEE vanaf begin jaren ’80 in Frankrijk en Duitsland concurrentie van de hogesnelheidstreinen.

Als antwoord introduceren de spoorwegmaatschappijen van de Europese Unie, Oostenrijk en Zwitserland ter vervanging van de klassieke TEE de EuroCity: een netwerk bestaat uit 64 snelle treinen tussen verschillende Europese steden. In tegenstelling tot de TEE kennen de EC-treinen ook tweede klasse zitplaatsen. De EC-treinen zijn echter ook gebonden aan een flink pakket met eisen. Zo moet de verbinding grensoverschrijdend zijn en stoppen de treinen alleen op belangrijke stations. Het oponthoud op de tussenstations is kort en de treinen kennen strenge punctualiteitseisen. Ook is de gemiddelde snelheid, met uitzondering van routes door de Alpen, minimaal 90 km/u. Een andere voorwaarde is dat er catering aan boord is. Bovendien mogen de aanbieders van de treinen een toeslag vragen.

Bij de start van het EuroCity-netwerk in 1987 gaan de voormalige TEE-treinen tussen Amsterdam en Parijs als EuroCity rijden. Tussen Amsterdam en het Zwitserse Chur gaat dat jaar de EC Rembrandt rijden. In 1991 komt hier de EC Berner Oberland naar Basel en Interlaken bij. Dat jaar gaan ook treinen tussen Amsterdam en Keulen als EuroCity rijden.

Van west naar oost

Bij de start is EuroCity nog een West-Europese aangelegenheid. Al in 1988 sluit ook Hongarije aan. Na de val van het IJzeren Gordijn volgen begin jaren 1990 tal van Midden- en Oost-Europese landen. Hiermee neemt ook het aantal treinen toe. Met de komst van de hogesnelheidstreinen in West-Europa schuift het EuroCity-netwerk rond de eeuwwisseling geleidelijk in oostelijke richting. Ook de opkomende marktwerking op het spoor zorgt ervoor dat de EuroCity steeds meer concurrentie krijgt.

Met de introductie van de Thalys verdwijnen in 1996 alle EuroCity-treinen tussen Amsterdam en Parijs. De ICE tussen Amsterdam en Frankfurt vervangt in 2000 de EuroCity’s tussen Amsterdam en Keulen. Eind 2002 verdwijnt ook de EC naar Chur uit het Spoorboekje. Een jaar later is de EuroCity naar Interlaken vervangen door de directe ICE-verbinding Amsterdam – Basel. In België duurt het nog tot 2016 tot de laatste EuroCity plaatsmaakt voor een rechtstreekse ICE tussen Brussel en Zwitserland.

EuroCity in de Benelux anno 2024

In de zomer van 2024 keert de naam EuroCity terug op het Belgische spoor in de vorm van een nieuwe rechtstreekse treindienst tussen Brussel, Bergen en Parijs over het conventionele spoor. De treinen rijden in eerste instantie vanwege het extra vervoer tijdens de Olympische en de Paralympische Zomerspelen in de Franse hoofdstad. NMBS en SCNF rijden de treinen onder ‘open toegang’ en er is geldt dan ook een apart tariefsysteem. Hoewel de treinen de naam EuroCity dragen, maken ze geen deel uit van het klassieke EuroCity-netwerk. Ook is er bijvoorbeeld geen catering aan boord. De naam lijkt vooral bedoeld om aan te geven dat het om een snelle grensoverschrijdende verbinding gaat die niet wordt uitgevoerd met hogesnelheidstreinen. Bij het ingaan van de nieuwe dienstregeling 2025 keren de treinen in hogere frequentie terug op het spoor.

Begin oktober 2024 wordt bekend dat ook de intercity’s tussen Nederland en België bij het ingaan van de nieuwe dienstregeling 2025 de merknaam EuroCity krijgen. De nieuwe snelle trein tussen Amsterdam en Brussel gaat onder de naam EuroCity Direct rijden. De naam is hierbij analoog aan de binnenlandse Intercity Direct die eveneens gebruikmaakt van de HSL Zuid. De treinen tussen Rotterdam en Brussel heten enkel EuroCity.

Met de komst van de treinen keert na ruim twintig jaar de naam EuroCity terug op het Nederlandse spoor. Hoewel de snelle treindienst, mede door de inzet van de nieuwe ICNG-treinstellen en het overslaan van een aantal intercitystations, sneller is dan de oude ‘Benelux’, is de vergelijking met de relatief luxe treinen uit de jaren 1980 ver te zoeken. De trage EuroCity gaat met Belgisch materieel rijden en is door de vele stops en de tijdrovende omwegen naar Breda en Zaventem eerder een sneltrein te noemen.

Hieronder het EuroCity-netwerk in 1987 en 2010. De blauwe lijnen op de kaart uit 1987 zijn de acht nachttreinen die onder de naam EuroCity rijden. De oranje lijnen zijn de TGV-verbindingen die dan nog onder de vlag van EuroCity tussen Frankrijk en Zwitserland. De rode lijn is de laatst overgebleven TEE-verbinding, de Gottardo. De grijze lijnen zijn tenslotte de grensoverschrijdende intercity’s die niet aan de EC-eisen voldoen. Bron: Wikipedia

Naast de internationale verbindingen krijgt Nederland bij de oprichting ook een EuroCity die binnen de landsgrenzen blijft: de boottreinen tussen Amsterdam en Hoek van Holland krijgen de status van EuroCity met zelfs eigen namen Admiraal de Ruijter en Benjamin Britten. Het is de bedoeling de treinen met Intercitymaterieel uit te voeren. Een tekort aan treinstellen en de geringe bagagecapaciteit zorgt ervoor dat de treinen, net als voor de invoering van de EuroCity voornamelijk worden gereden met het klassieke Materieel ’54. In 1988 komt daarom direct weer een einde aan de EuroCity-status van de treinen.

Vanaf 16 oktober 2024 zijn tickets te boeken voor de EuroCity en EuroCity Direct. Meer informatie in het nieuwsbericht op ns.nl

Hierboven het algemene EuroCity-logo. Op de foto boven dit artikel: In de zomer van 2021 komen ICNG-treinstellen 3301 en 3302 beschikbaar voor de proef- en toelatingsritten voor de geplande inzet naar België. De stellen rijden regelmatig ritten bij de zuiderburen. Op 12 november 2022 zijn de 3302 en 3301 bij het Brabantse Biezenmortel opnieuw onderweg van Utrecht naar het Belgische Essen. De treinstellen zijn de enige twee treinstellen bestemd voor de EuroCity Direct die de klassieke Intercity-huisstijl hebben.