GOLS-lijn Winterswijk – Haaksbergen – Boekelo herleeft tijdens Vervoer van Vroeger

In 1881 is in Winterswijk de Geldersch-Overijsselsche Lokaalspoorweg-Maatschappij opgericht. De daaropvolgende jaren legt de GOLS in aansluiting op de internationale hoofdlijn tussen Zutphen en Gelsenkirchen een net van lokaallijnen in de Achterhoek en Twente aan. De nieuwe verbindingen zijn voornamelijk bedoeld voor de aanvoer van kolen uit Duitsland naar de verschillende fabrieksplaatsen in Oost-Nederland. Uiteindelijk bestaat het net van de GOLS uit ruim 130 km aan lokaalspoorwegen. Kleinere bedrijven zorgen hierna nog voor zo’n 100 km aan aansluitende lijnen. Na enkele succesvolle decennia rijden eind jaren 1930 alweer de laatste reizigerstreinen over een groot deel van de Oost-Nederlandse lokaalspoorwegen. Begin jaren 1970 staakt NS op de meeste trajecten ook het goederenvervoer.

Van de Achterhoek naar Twente

Hoewel het in eerste instantie de bedoeling is vanuit Winterswijk een rechtstreekse verbinding naar Hengelo aan te leggen, wordt de hoofdroute van de GOLS naar Twente de doorgaande spoorlijn Ruurlo – Neede – Haaksbergen – Hengelo. Tussen Winterswijk en Neede komt een aansluitende zijtak. Beide verbindingen zijn in 1884 gereed.

De opkomst van de autobus, vrachtwagen en fiets zorgt ervoor dat een groot deel van de lokaallijnen in de jaren 1930 alweer is gesloten. Terwijl in 1937 de laatste reizigerstreinen tussen de Achterhoek en Twente rijden, staakt NS in 1972 ook het goederenvervoer op de resterende trajecten. Alleen het baanvak tussen Hengelo en het raccordement van AKZO, dat deels de oude route van de GOLS volgt, blijft nog tot eind 2013 in gebruik.

Musea en andere herinneringen aan de GOLS

Buiten de bestaande spoorlijn tussen Winterswijk en Zevenaar, is het netwerk van lokaalspoorwegen van de GOLS in de loop der jaren grotendeels uitgewist. Het zeven kilometer lange traject Haaksbergen – Boekelo blijft na het staken van het goederenvervoer echter bewaard voor de toeristische ritten van de Museum Buurtspoorweg. Voor de exploitatie van de inmiddels geïsoleerd liggende museumlijn krijgen beide stations in de loop der jaren een redelijk groot emplacement met verschillende voorzieningen en dienstgebouwen.

Aan de andere kant van de lijn, in Winterswijk blijft het voormalige stationsgebouw van de GOLS als museum bewaard. In april 2014 gaan Museum het GOLS-station en de stichting Historisch Streekvervoer Achterhoek, beide met standplaats Winterswijk, samen verder als de stichting Transit Oost. De stichting beheert een collectie voertuigen die vroeger in de Achterhoek dienst hebben gedaan. Naast een aantal historische wegvoertuigen maakt ook DE 2-treinstel 186 deel uit van de collectie. Het grootste deel van de voertuigen staat sinds 2018 in de nieuw gebouwde Museumwerkplaats.

Langs de route tussen de Achterhoek en Twente wordt ook rondom het bewaarde stationsgebouw van Groenlo gewerkt aan een museum dat de geschiedenis van de GOLS levend moet houden. Stichting GOLS Station Groenlo is in 2017 opgericht om het emplacement bij het voormalige stationsgebouw weer zoveel mogelijk in oude staat terug te brengen. Op de teruggelegde sporen zijn onder andere een locomotor en enkele wagons te vinden.

Naast genoemde musea zijn in het landschap nog enkele restanten van het GOLS-netwerk terug te vinden. Zo volgen diverse (fiets)paden het voormalige spoorwegtracé en liggen her en der nog oude spoorbruggen.

GOLS-tijdperk herleeft

Op 29 en 30 mei 2025 organiseert de MBS het jaarlijks terugkerende evenement Vervoer van Vroeger. Naast activiteiten op en langs de museumlijn, is het dit jaar ook mogelijk om via de oude GOLS-route vanuit Winterswijk naar Twente te reizen. Vanaf de Museumwerkplaats van Transit Oost rijdt driemaal per dag een historische stadsbus naar Haaksbergen. De GOLS-Tour volgt zoveel mogelijk de route van de vroegere lokaalspoorlijn via Groenlo, Eibergen en Neede. Terwijl een gids onderweg verhalen over de geschiedenis van de GOLS vertelt, zijn vanuit de bus, naast het voormalige stationsgebouw van Groenlo, diverse andere herkenbare punten van de voormalige lokaalspoorlijn te zien.

Op de museumlijn van de MBS rijden de treinen beide dagen een intensieve dienstregeling. Ook is het mogelijk met een nostalgische bus tussen station Haaksbergen en de halte Zoutindustrie te reizen. Tussen station Boekelo en Zoutindustrie rijdt een paardentram. Op beide stations zijn verschillende voertuigen van vroeger te zien. Naast historische bussen zijn er klassieke vrachtwagens, auto’s, en authentieke brommers en motoren.