6 april 2025

Op 3 oktober 1986 verschijnt de eerste moderne Benelux-treinstam, bestaande uit Intercityrijtuigen van NS en een Belgische locomotief uit de Reeks 11.8 in treindienst tussen Amsterdam en Brussel. Terwijl de Belgische locomotieven al in 2009 zijn ingeruild, houden de rijtuigen het door het Fyra-debacle in wisselende samenstellingen en kleurstellingen nog jaren vol. Hoewel het de bedoeling is de rijtuigen bij het ingaan van de nieuwe dienstregeling 2025 in de treindienst naar België te vervangen door ICNG-treinstellen en treinstammen met Belgische rijtuigen, duurt het nog tot april 2025 tot de Intercityrijtuigen na 38,5 jaar uit ‘de Benelux’ verdwijnen.

Ter vervanging van oude rijtuigen en voor de uitbreiding van het materieelpark bestelt NS eind jaren 1970 nieuwe Intercityrijtuigen. Terwijl Talbot vanaf 1980 de eerste rijtuigen aflevert, besluiten NS en NMBS ook de Beneluxdienst te moderniseren met de inzet van de rijtuigen. Speciaal voor deze treindienst levert de fabrikant in 1986 en 1987 de deelserie ICR-3. Voor de tractie van de treinen bestelt de NMBS twaalf locomotieven van de Reeks 11.8. Zowel de locomotieven als de rijtuigen krijgen de NS-gele kleurstelling met, in plaats van een blauwe, een NMBS-rode band rond de ramen. Op 3 oktober 1986 verschijnt de eerste nieuwe Benelux-treinstam in de reizigersdienst. De daaropvolgende maanden stromen ook de andere treinstammen geleidelijk in. Per 1 juli 1987 rijden alle treinen met nieuw materieel.

Modernisering en nieuwe locomotieven

Van 2000 tot 2006 zijn vrijwel alle Intercityrijtuigen gemoderniseerd. De ruim 300 rijtuigen krijgen onder andere een geheel nieuw interieur en airconditioning. Hoewel de oude kleurstellingen in eerste instantie gehandhaafd blijven, krijgen de Beneluxrijtuigen in 2007, met uitzondering van de stuurstanden, de wit-roze kleurstelling van NS Hispeed. Daarnaast krijgen ze voor de tweede keer in korte tijd een nieuw interieur. De nieuwe kleurstelling is een voorproefje van het nieuwe materieel dat voor de Hogesnelheidslijn is besteld en op korte termijn de bestaande IC Brussel moet vervangen. Met het naderende einde van de ‘oude Benelux’ zijn de stuurstandrijtuigen niet gemoderniseerd.

Intussen kampen de locomotieven van de Reeks 11.8 steeds vaker met defecten waardoor de treindienst regelmatig in Roosendaal is opgeknipt en met binnenlands materieel wordt uitgevoerd. Nadat de spoortunnel onder het Antwerpse Centraal station gereed is, hoeven de treinen hier niet langer kop te maken en is de inzet van de Reeks 11.8 is niet meer noodzakelijk. In 2008 start de NMBS met de inzet van TRAXX-locomotieven. De stuurstanden fungeren hierna alleen nog als reguliere rijtuigen. Eind 2009 is de laatste loc uit de Reeks 11.8 vervangen door een TRAXX-loc. De laatste stuurstandrijtuigen verdwijnen een jaar later uit ‘de Benelux’.

Benelux wordt Fyra…

Na jaren uitstel is ‘de Benelux’ bij het ingaan van de nieuwe dienstregeling 2013 vervangen door de nieuwe Fyra die via de Hogesnelheidslijn rijdt. Speciaal voor de laatste dag van de reguliere Benelux is de Belgische locomotief 1182 opgeknapt om op 8 december 2012 nog eenmaal een treinpaar tussen Brussel Zuid en Amsterdam Centraal te rijden. Een dag later start de inzet van de nieuwe Fyra-treinstellen. Na diverse problemen besluit NS Hispeed de complete serie treinstellen per 17 januari 2013 uit dienst te halen.

Op 18 februari 2013 keert de oude IC Brussel terug. NS en NMBS starten die dag met het beschikbare materieel een beperkte treindienst tussen Den Haag HS en Brussel Zuid. In de loop van het jaar breidt de frequentie verder uit en rijden de treinen ook weer van en naar Amsterdam. Om voldoende materieel beschikbaar te hebben, rijdt een aantal treinen met Belgische rijtuigen.

In 2014 besluit NS alle Intercityrijtuigen opnieuw te reviseren en een groot aantal TRAXX-locs bij te bestellen om alle geplande diensten via de HSL, waaronder de treindienst naar België, voorlopig uit te kunnen voeren. De besmette namen NS Hispeed en Fyra verdwijnen en de opgeknapte IC-rijtuigen krijgen allemaal de klassieke geel-blauwe intercitykleurstelling. Vanaf april 2018 rijdt de IC Brussel via de Hogesnelheidslijn.

Laatste ronde Intercityrijtuigen in de Benelux

De instroom van de nieuwe ICNG-treinstellen en aflopende leasecontracten voor de TRAXX-locomotieven zorgen ervoor dat de eerste Intercityrijtuigen vanaf december 2022 al geleidelijk uit de binnenlandse reizigersdienst verdwijnen. Alle treinen tussen Amsterdam en Brussel blijven echter nog tot december 2024 met IC-rijtuigen rijden.

Bij het ingaan van de nieuwe dienstregeling 2025 gaat de treindienst tussen Nederland en België flink op de schop. Hierbij is het aantal treinen verdubbelt van 16 naar 32. De treinen tussen Amsterdam en Brussel rijden voortaan onder de naam EuroCity Direct via Amsterdam Zuid en stoppen onderweg alleen nog op Schiphol, Rotterdam Centraal, Antwerpen Centraal. Vanwege de beperkte infrastructuur op station Amsterdam Zuid beginnen en eindigen de treinen in Lelystad. Door de inzet van de nieuwe ICNG-treinstellen en het vervallen van verschillende stops en het kopmaken in Breda zijn reizigers zo’n 45 minuten korter onderweg.

De ‘oude’ IC Brussel rijdt als EuroCity tussen Rotterdam Centraal en Brussel Zuid en doet alle stations aan waar de oude Benelux ook stopt. Ook deze trein rijdt elk uur. De treinen worden gereden met een combinatie van Belgische Traxx-locomotieven en I11-rijtuigen.

Nog enkele maanden blessuretijd

Hoewel het plan is bij het einde van de klassieke IC Brussel afscheid te nemen van de Intercityrijtuigen in de internationale treindienst, zijn de rijtuigen nog een aantal maanden onmisbaar. Bij het ingaan van de nieuwe dienstregeling 2025 is de IC Direct Breda – Amsterdam via Amsterdam Zuid doorgetrokken naar Amersfoort Schothorst. Omdat deze treindienst vanwege de snelheidsbeperking op de HSL met ICNG-treinstellen gereden moet worden en hiervoor onvoldoende reguliere treinstellen beschikbaar zijn, wordt een deel van de ritten uitgevoerd door de treinstellen die bestemd zijn voor de EuroCity Direct. Tot voldoende treinstellen beschikbaar zijn, wordt een deel van de ritten naar België uitgevoerd met Traxx-locomotieven en Intercityrijtuigen. Ook een deel van de EuroCity-treinen tussen Rotterdam en Brussel Zuid rijden nog een aantal weken met Intercityrijtuigen.

Op 6 april 2025 rijden de laatste twee treinstammen met Intercityrijtuigen als EuroCity Direct. Bij het ingaan van het nieuwe wijzigingsblad een dag later, zijn voldoende ICNG-treinstellen beschikbaar en verdwijnen de Intercityrijtuigen na 38,5 jaar uit de treindienst naar België. De laatste rijtuigen zijn hierna alleen nog tussen Den Haag en Eindhoven te zien.

Afscheid

Sinds een aantal jaar organiseren NS en NS International extra aandacht voor materieel dat uit dienst gaat. Onder andere door de treinstakingen in België gaat de laatste inzet van de Intercityrijtuigen tussen Nederland en België vooraslong geruisloos voorbij. Naar verluid vindt op een later moment een afscheid van de ‘ICR in de Benelux’ plaats.

Net als de treinstellen uit de jaren 1950 en de trek-duwstammen uit de jaren 1970 hebben de Benelux-treinstammen met Intercityrijtuigen een eigen huisstijl. Door het toevoegen en uitwisselen van Intercityrijtuigen in de geel-blauwe NS-huisstijl zijn al in de beginjaren diverse variaties op de baan. Hoewel NS in de beginjaren nog rijtuigen van de bijpassende kleurstelling voorziet, blijft het lastig de rood-gele Benelux huisstijl consequent vast te houden. In 2007 zorgt de introductie van de wit-roze huisstijl van NS Hispeed weer voor kleurrijke Beneluxtreinen. Zo behouden de stuurstanden de oude Benelux-kleuren. In de jaren het Fyra-debacle verdwijnt de wit-roze huisstijl weer en krijgen álle Intercityrijtuigen de geel-blauwe NS-huisstijl. Tussen alle kleurvarianten brengt NS Hispeed begin maart 2012 een Olympische bestickerde Benelux-treinstam op de baan. Met de hoofdzakelijk paarse rijtuigen maakt NS Hispeed reclame voor de Eurostar waarmee vanuit Brussel naar de Olympische Zomerspelen in Londen gereisd kan worden. De paarse treinstam is tot in december 2012 op de baan.

Eind 2010 gaan de laatste stuurstandrijtuigen voor de Beneluxtreinen buiten dienst. Rijtuig 50 84 28-70 101-7 gaat hierna over naar het Spoorwegmuseum. Met het rijtuig verwerft het museum het laatste rijtuig met het originele intercity-interieur uit de jaren 1980.

In het eerste weekend van april komt na 38,5 jaar een eind aan de inzet van Intercityrijtuigen in de treindienst België. Op zaterdag 5 april 2025 zijn nog twee treinstammen als Eurocity Direct actief. Op de foto boven dit artikel komt treinstam 16481, getrokken door TRAXX 186 003, onderweg van Lelystad naar Brussel door Rotterdam Zuid. Achterop rijdt de 186 008 mee.