23 augustus, update 26 augustus 2024

Elk jaar zijn in het tweede weekend van september tijdens Open Monumentendag duizenden monumenten in heel Nederland gratis toegankelijk. De editie van 2024 vindt plaats op zaterdag 14 en zondag 15 september. Het thema is Erfgoed van Routes, Netwerken en Verbindingen. Open Monumentendag bundelt deze editie dan ook de krachten met NS. Zo is op tientallen stations extra aandacht voor de monumentale status. Ook rond andere spoorse bouwwerken zijn activiteiten en zet het Spoorwegmuseum historische treinen in.

Al vroeg in het jaar zijn de voorbereidingen voor Open Monumentendag 2024 in het hele land van start gegaan. Bijna 300 lokale comités verzorgen in hun gemeente, stad of dorp de organisatie van Open Monumentendag. Dankzij het thema Erfgoed van Routes, Netwerken en Verbindingen is dit jaar extra veel aandacht voor reizen, vervoer en communicatie. De bijbehorende slogan is dan ook Onderweg! Open Monumentendag bundelt deze editie dan ook de krachten met NS. De vervoerder bezit maar liefst 90 monumentale stationsgebouwen. Bij bijna de helft hiervan zijn extra activiteiten georganiseerd.

Monumentale stationsgebouwen

Hoewel in diverse plaatsen nog aan het programma wordt gewerkt, is al een groot aantal deelnemende monumenten bekend. Zo openen onder andere onderstaande stationsgebouwen de deuren voor extra activiteiten:

Amsterdam Centraal Driebergen-Zeist Lelystad Centrum Soestdijk
Arnhem Centraal Enschede Maastricht Valkenburg
Apeldoorn Hemmen-Dodewaard Meppel Veendam
Baarn ‘s-Hertogenbosch Naarden-Bussum Voerendaal
Bilthoven Houthem-St. Gerlach Nijmegen Winschoten
Boskoop Kapelle-Biezelinge Opheusden Wolfheze
Den Dolder Kesteren Roermond Wolvega
Den Haag HS Klimmen-Ransdaal Roosendaal Zuidbroek
Deventer Kropswolde Schin op Geul Zwolle
Voormalige stationsgebouwen

Naast de stations die nog altijd in het Spoorboekje staan, zijn ook het vroegere Baarnse Buurtstation en de voormalige stationsgebouwen van De Kwakel, Echteld, Houten, Huis ter Heide, Lisse, Uithoorn, Vinkeveen en Vogelenzang te bezoeken. Op het museumterrein en in de werkplaats van de SHM zijn diverse activiteiten. Ook openen de stationsgebouwen van Medemblik en Twisk de deuren voor het publiek.

Spoorwegknooppunt Utrecht

In Utrecht, waar het Maliebaanstation het 150-jarig bestaan viert, is veel aandacht voor de stad als spoorwegknooppunt. In het Maliebaanstation zelf is tijdens Open Monumentendag nog de tentoonstelling over het 150-jarig bestaan te zien. Bovendien pendelen Materieel ’46-treinstel 273 en Materieel ’54-treinstel 386 op zaterdag 14 september tussen Amersfoort Centraal en het Spoorwegmuseum.

Daarnaast zijn onder andere de Bovenbouwwerkplaats, de HTMU-loods, Wachterswoning 47A en de Werkspoorfabriek in de Domstad te bezoeken. In Amersfoort is een aantal gebouwen van de Wagenwerkplaats geopend voor publiek.

Spoorstad Roosendaal

In Roosendaal wordt traditiegetrouw veel aandacht besteed aan de stad als spoorstad. Naast de activiteiten in het stationsgebouw zijn er presentaties in Seinhuis B en zijn bij de monumentale locomotiefloods onder andere de vorderingen aan de renovatie van Benelux-treinstel 220.902 van Stichting Hondekop te zien. Tussen het station en de locomotiefloods rijdt een historische bus.

Reizen tussen noordelijke monumenten

Het Noord-Nederlands Trein & Trammuseum, gevestigd in het stationsgebouw van Zuidbroek, organiseert samen met Historische Scheepswerf Woltjer, Museumstation Kropswolde en het Nationaal Bus Museum in Hoogezand diverse verbindingen tussen de musea. Liefhebbers kunnen op de fiets, maar ook in historische bussen of met de boot tussen de verschillende musea reizen. Ook een treinrit met Arriva tussen de verschillende plaatsen is gratis.

Andere monumentale spoorse bouwwerken

Naast genoemde plaatsen en stations zijn verspreid over het land in en om gebouwen en bouwwerken met een spoorse geschiedenis activiteiten georganiseerd. Zo zijn langs de Betuwelijn de wachterswoningen 14 bij Hemmen-Dodewaard, 21 bij Kesteren en 25 bij Echteld en de dienstwoningen bij station Opheusden te bezoeken. In het nabijgelegen Culemborg zijn activiteiten bij de spoorbrug over de Lek en de monumentale locomotiefloods.

Langs het vroegere Bommenlijntje bij Arnhem is de voormalige locomotiefloods op de Ritsaerthoeve te bezoeken. In Bad Nieuweschans opent de monumentale remise de deuren voor het publiek en in Haarlem is het gebouw van Seinwezen te bezoeken.

Comité Meppel schenkt extra aandacht aan de oude spoorbrug bij het station en de spoorbrug Drentse Hoofdvaart. In Rotterdam is de iconische Hef te beklimmen. Tenslotte zijn in Uithoorn activiteiten bij de voormalige spoorbrug over de Amstel.

Lees ook het bericht van NS over de inzet van het historische materieel.

Bekijk het complete programma van Open Monumentendag 2024 op openmonumentendag.nl

Op de foto boven dit artikel brengen Materieel ’46-treinstel 273 en Materieel ’54-treinstel 386 het opgeknapte Materieel ’36-treinstel 252 op 21 mei 2023 van het depot in Blerick naar het museum. Op de foto de doorkomst van de trein in ‘s-Hertogenbosch. Op 14 september 2024 pendelen de 273 en 386 tussen Amserfoort en het Utrechtse Maliebaanstation.