7 januari 2025
In februari 2025 keert Plan V-treinstel 904 officieel terug in de reizigersdienst. Het treinstel is nodig als aanvulling op het kleine materieelpark dat Keolis beschikbaar heeft voor de treindienst op de Kippenlijn. De zeven eigen treinstellen van de vervoerder krijgen in de periode 2025-2026 een flinke opknapbeurt. Om deze periode toch de complete dienstregeling uit te kunnen voeren, huurt Keolis het Plan V-treinstel van de Stichting 2454 Crew. Hiermee keert na bijna 9 jaar een Plan V-treinstel terug in de reizigersdienst.
De 246 Plan V-treinstellen komen in de periode 1966-1976 bij NS in dienst. De tweedelige treinstellen zijn afgeleid van de 31 vierdelige Plan T-treinstellen die enkele jaren eerder zijn gebouwd. Beiden vallen onder het type Materieel ’64. De treinstellen vormen decennialang de ruggengraat van de stoptreindiensten op het Nederlandse spoorwegnet. Dankzij de markante kopvorm en de gele huisstijl, die in 1968 op deze treinstellen is geïntroduceerd, vormt het ‘standaard stoptreinmaterieel’ voor veel generaties lange tijd hét gezicht van NS.
Bijna onvervangbaar
De meeste treinen van NS houden het, zonder noemenswaardige modernisering, zo’n dertig jaar vol op het spoor. Vanaf eind jaren 1980 gaat de vervoerder dan ook op zoek naar een opvolger voor het Materieel ’64. Na het tegenvallende proefbedrijf met het SM’90 moet NS echter noodgedwongen terug naar de tekentafel.
In 2005 bestelt NS de nieuwe Sprinter Lighttrain. Drie jaar later komen de eerste treinstellen in dienst. Hoewel met materieel na wat flinke kinderziektes uiteindelijk voldoet, is er zowel vanuit reizigers als personeel veel kritiek op de afwezigheid van een toilet. Hierop besluit NS geen extra treinstellen te bestellen en een deel van de Plan V-treinstellen in dienst te houden.
Omdat NS opnieuw op zoek moet naar sprintermaterieel krijgen de de laatste vijftig Plan V-treinstellen in 2013 een levensduurverlenging waarmee ze in ieder geval tot eind 2014 kunnen blijven rijden. Tegelijkertijd worden dubbeldeksrijtuigen die over zijn na de verbouwing tot DDZ, gereactiveerd voor inzet in de sprinterdienst. Mede doordat deze rijtuigen inmiddels aan het eind van hun levensduur zijn en ook het Stadsgewestelijk Materieel aan vervanging toe is, bestelt NS voor het eerst bestaande materieeltypes.
Zo bestelt NS in 2014 bij CAF een groot aantal treinstellen van het type Civity. Omdat het officiële traject tot de bouw van de stellen een aantal jaar in beslag neemt, doet NS in 2015 bij Stadler een spoedbestelling voor 58 treinstellen van het type FLIRT3. Terwijl deze stellen eind 2016 in dienst komen, volgt de inzet van de eerste SNG-treinstellen twee jaar later.
Terwijl als extra lapmiddel voor het tijdelijke materieeltekort nog meer werkloze Dubbeldeksrijtuigen worden gereactiveerd, wil NS de laatste Plan V-treinstellen bij het ingaan van de nieuwe dienstregeling 2016 definitief uit dienst halen. De 31 resterende treinstellen kennen vanaf 13 december 2015 dan ook geen vaste omloop meer, maar blijven nog wel als reserve beschikbaar. In de praktijk betekent dit geen overbodige luxe en duikt dagelijks wel een deel van de stellen in verschillende sprinterdiensten op. De treinstellen die aan hun revisietermijn toe zijn, gaan in de loop van de winter geleidelijk terzijde. De laatste Plan V-stellen rijden op 30 maart 2016 hun laatste ritten. Op 4 april dat jaar gaan ze officieel terzijde. Het oer-Hollandse materieeltype is zo maar liefst 50 jaar in de reizigersdienst actief geweest.
Terugkeer in de reizigersdienst
In december 2023 neemt Keolis de exploitatie van de zogenaamde Kippenlijn over van Connexxion. Bij de overname van de exploitatie door Keolis blijven de vaste zeven treinstellen de dienstregeling tussen Amersfoort en Ede-Wageningen uitvoeren. In de periode 2025-2026 krijgen de stellen een flinke opknapbeurt waarbij onder andere een toilet wordt ingebouwd. De huisstijl van de Valleilijn maakt hierbij plaats voor die van RRReis.
Om toch voldoende materieel beschikbaar te hebben, wil de vervoerder een FLIRT-treinstel van de Overijsselse Blauwnet-concessie inzetten. De provincie geeft echter aan dat dit, vanwege het beperkte aantal beschikbare treinstellen, onwenselijk is. De oplossing voor het voorziene materieeltekort op de Kippenlijn komt uit onverwachte hoek wanneer bekend wordt dat Keolis Plan V-treinstel 904 van de Stichting 2454 Crew inhuurt.
Het treinstel is op 1 november 2024 is de 904 door Protos-treinstel 5032 van Keolis overgebracht naar de werkplaats van Brouwer Technology in Roosendaal. In de werkplaats wordt de 904 geschikt gemaakt voor de terugkeer in de reizigersdienst. Het treinstel krijgt niet alleen een technische opknapbeurt, maar ruilt bovendien het kenmerkende NS-geel in voor een nieuw jasje.
In februari 2025 maakt het treinstel op de Kippenlijn de rentree in de reizigersdienst. Zoals het er nu naar uitziet, rijdt de 904 planmatig op doordeweekse dagen in de ochtendspits enkele ritten tussen Amersfoort en Barneveld Zuid. Keolis huurt het treinstel voor een periode van minimaal twee jaar.
Museummaterieel vaker onmisbaar
Het is niet de eerste keer dat een materieeltype dat officieel buiten dienst gesteld is, na een aantal jaar terugkeert in de reizigersdienst. Een bekend voorbeeld is de kortstondige rentree van de Plan K- en Plan N-rijtuigen die in 1981 terzijde gaan. Wanneer het niet lukt om buitenlandse rijtuigen te huren, komt een groot deel van de rijtuigen in 1983 weer in dienst als lapmiddel voor het toenmalige materieeltekort. Hiervoor koopt NS zelfs zes Plan K-rijtuigen van de SSN en een rijtuig van de SGB terug. Mede door de vele storingen gaan de rijtuigen in 1984 alweer terzijde.
De geschiedenis herhaalt zich wanneer NS eind jaren 1990 opnieuw geen buitenlands materieel kan huren. In de periode 1998-2000 verschijnt een groot deel van de in 1996 terzijde gestelde Plan W-rijtuigen na een opknapbeurt weer in de reizigersdienst. In 2001 is ook de 4118 uit het Spoorwegmuseum gehaald en weer in de reizigersdienst ingezet. In 2003 gaan de rijtuigen definitief terzijde.
Het meest recente voorbeeld is de zwanenzang van de eerste generatie Dubbeldeksmaterieel. Nadat de laatste stammen in september 2010 uit dienst gaan, blijken ze diezelfde winter alweer onmisbaar en keren ze voor enkele maanden terug op het spoor. Onder de rijtuigen bevinden zich ook de twee exemplaren van het Spoorwegmuseum. In eerste helft van 2012 zijn de treinstammen opnieuw enkele maanden nodig als oplossing voor het materieeltekort.
Omdat nieuw sprintermaterieel op zich laat wachten en de laatste Plan V-treinstellen definitief terzijde gaan, laat NS in 2015-2016 44 Dubbeldeksrijtuigen opknappen voor een langere terugkeer in de reizigersdienst. De laatste treinstammen houden het hierna nog tot december 2019 uit op het Nederlandse spoor.
NS laat het afscheid van het beeldbepalende materieel niet ongemerkt voorbijgaan en organiseert voor het eerst sinds het afscheid van de stoomlocomotief in 1957 weer een publieke afscheidsrit. Op 25 september 2016 maken treinstellen 449, 466, 469 en 876 onder grote belangstelling een rit van Maastricht via Eindhoven, Arnhem en Zwolle naar het Utrechtse Maliebaanstation. Hier is treinstel 876 officieel aan het Spoorwegmuseum overgedragen. Naast de 876 blijft ook de 466 bewaard. Het treinstel rijdt in een opvallende rode kleurstelling onder de naam De Karel ritten voor de gelijknamige foundation. De 904 is dan al sinds 2011 eigendom van de Stichting Materieel ’64. In 2022 gaat het stel over naar de 2454 Crew.
Het Plan V-materieel is geen onbekende op de Kippenlijn. Vanaf begin jaren 1970 is het vrijwel het enige materieel dat NS tussen Amersfoort en Ede-Wageningen inzet. In december 2006 neemt Connexxion de exploitatie over. Omdat de vervoerder geen eigen materieel heeft, zet de vervoerder eveneens een aantal treinstellen van het type in. De 836-840 krijgen hiervoor over de onderste helft van de zijwanden blauwe stickers in de huisstijl van de Valleilijn, de merknaam van de treinverbinding. Vanaf september 2007 zet de vervoerder de eigen treinstellen van het type Protos op de verbinding in. Omdat een materieelpark van vijf treinstellen regelmatig te weinig blijkt, keert Plan V 840 in het voorjaar van 2008 enkele maanden terug op de verbinding. In oktober dat jaar gaat de 867 bij Connexxion rijden. Ook de 844 rijdt enkele maanden op de Valleilijn. Omdat de 867 eind 2011 aan revisie toe is en al enige tijd met controlebeurten op de baan wordt gehouden, koopt Connexxion treinstel 919. Het treinstel is in februari 2012 over de gehele zijwand van blauwe bestickering. In juni 2013 rijdt de 919 voor het laatst. Na tijdelijke inzet van GTW-treinstellen, schaft de vervoerder uiteindelijk twee treinstellen van het type FLIRT3 aan om het materieelpark te completen.
Lees ook het bericht over de terugkeer van de oer-Hollandse trein op gelderlander.nl
Op 25 september 2016 organiseert NS een uitgebreide afscheidsrit voor de Plan V-treinstellen. Op de foto boven dit artikel vertrekken de 876, 449, 469 en 466 onder grote belangstelling voor de laatste kilometers naar het Spoorwegmuseum uit Amersfoort.. Niemand kan dan nog vermoeden dat een treinstel van het markante materieeltype in 2025 terugkeert in de reizigersdienst.