Uitgelicht: De bijzondere rrreis van Plan V-treinstel 904

In de periode 1966-1976 komen maar liefst 246 Plan V-treinstellen bij NS in dienst. De tweedelige treinstellen zijn afgeleid van de 31 vierdelige Plan T-treinstellen die enkele jaren eerder zijn gebouwd. Beiden vallen onder het type Materieel ’64. De treinstellen vormen decennialang de ruggengraat van de stoptreindiensten op het Nederlandse spoorwegnet. Dankzij de markante kopvorm en de gele huisstijl, die in 1968 op deze treinstellen is geïntroduceerd, vormt het ‘standaard stoptreinmaterieel’ voor veel generaties lange tijd hét gezicht van NS.

Treinstel 904

De treinstellen zijn verdeeld over dertien deelseries die door nieuwe inzichten en technieken onderling vaak diverse verschillen vertonen. Treinstel 904 maakt deel uit van de tiende deelserie en komt in oktober 1973 bij NS in dienst.

Op 1 juni 1988 botst het treinstel samen met de 958 onderweg van Vlissingen naar Roosendaal ter hoogte van Rilland-Bath achterop een stilstaande goederentrein. Hierbij schuift de vooroplopende BPk van de 904 op de goederenwagons en wordt de cabine weggeslagen. Ook de ABk raakt zwaar beschadigd door achteroplopende 958. Door de aanrijding lijkt na 15 jaar een eind te komen aan treinstel 904.

Uiteindelijk besluit NS de ontzette ABk te herstellen en samen te voegen met de BPk van 938. Dit treinstel raakt in de zomer van 1989 door brand beschadigd. Omdat lange tijd het nummer eerste klasse rijtuig bij bakwisselingen leidend is, komt het opnieuw samengestelde treinstel 904 in november 1989 weer in dienst. Het treinstel is tot aan aan de revisie in 1996 herkenbaar de verschillende raamtypes, cabinedeuren en afwijkende tinten geel tussen beide bakken. De BPk van de 904 en de ABk van de 938 zijn intussen eind 1990 gesloopt.

Bijna onvervangbaar

Vanaf eind jaren 1980 gaat NS op zoek naar een opvolger voor het Materieel ’64. Na het tegenvallende proefbedrijf met het SM’90 moet de vervoerder echter noodgedwongen terug naar de tekentafel. In 2005 bestelt NS de nieuwe Sprinter Lighttrain. Drie jaar later komen de eerste treinstellen in dienst.

Nadat de drie oudste deelseries al in 2003-2004 buiten dienst gaan, zorgt de komst van de SLT-treinstellen ervoor dat tussen juni 2008 en juni 2009 ook de zevende deelserie Plan V-treinstellen terzijde gaat. De tussentijds gebouwde deelseries ontspringen de dans omdat deze net gereviseerd zijn. In het voorjaar van 2011 gaan, enkele jaren later dan gepland, alle treinstellen uit de deelseries 8-10 uit dienst. Ook treinstel 904 gaat in april 2011 terzijde en wordt in afwachting van de sloop met een aantal soortgenoten in Maastricht opgesteld.

Stichting Mat’64

Wanneer in 2003 de terzijdestelling van de eerste deelseries Plan V van start gaat, wordt treinstel 419 door een aantal liefhebbers in de oorspronkelijke groene kleurstelling teruggebracht. Hierna is het stel voornamelijk voor wegleerritten en bij enkele speciale gelegenheden ingezet. In oktober 2004 gaat het stel over naar de nieuw opgerichte Stichting Mat’64. In januari 2009 raakt de 419 in Leidschendam zwaar beschadigd bij een aanrijding met een dubbeldeksstam.

Ter compensatie krijgt de stichting in augustus 2011 treinstel 904 toegewezen. In eerste instantie is het stel in Enschede neergezet. In 2013 verhuist de 904 naar Zwolle om vervolgens drie jaar later in Haarlem te belanden. Net als diverse andere voormalige NS-treinstellen die in die periode door kleine stichtingen zijn overgenomen, wordt ook de 904 niet ingezet. Vrijwilligers zijn vooral druk met het toonbaar houden van het treinstel.

Laatste Plan V’s uit dienst

Intussen bestelt NS in 2014 bij CAF een groot aantal treinstellen van het type Civity. Omdat het officiële traject tot de bouw van de stellen een aantal jaar in beslag neemt, doet NS in 2015 bij Stadler een spoedbestelling voor 58 treinstellen van het type FLIRT3. Terwijl deze stellen eind 2016 in dienst komen, volgt de inzet van de eerste SNG-treinstellen twee jaar later.

Terwijl als extra lapmiddel voor het tijdelijke materieeltekort werkloze Dubbeldeksrijtuigen worden gereactiveerd, wil NS de laatste Plan V-treinstellen bij het ingaan van de nieuwe dienstregeling 2016 definitief uit dienst halen. De 31 resterende treinstellen kennen vanaf 13 december 2015 dan ook geen vaste omloop meer, maar blijven wel als reserve beschikbaar. In de praktijk betekent dit geen overbodige luxe en duikt dagelijks wel een deel van de stellen in verschillende sprinterdiensten op.

De treinstellen die aan hun revisietermijn toe zijn, gaan in de loop van de winter geleidelijk terzijde. De laatste Plan V-stellen rijden op 30 maart 2016 hun laatste ritten. Op 4 april dat jaar gaan ze officieel terzijde. Het oer-Hollandse materieeltype is zo maar liefst 50 jaar in de reizigersdienst actief geweest. In september 2016 volgt nog een drukbezochte afscheidsrit.

Treinstel 904 komt weer op de baan

In 2018 gaat de Stichting Mat’64 de samenwerken met Railexperts aan en komt een eind aan de jarenlange zwerftocht van de 904. Na een opknapbeurt is het treinstel weer rijvaardig en via Railexperts te huur voor rondritten en evenementen. In de zomer van 2019 is de 904 weer als nieuw geschilderd. De daaropvolgende periode is het stel weer af en toe op het Nederlandse spoorwegnet te zien.

De Stichting Mat’64 stopt per 1 januari 2022 alle activiteiten. De 904 gaat die dag over naar de 2454 Crew. De nieuwe eigenaar zet het treinstel hierna regelmatig in voor gezelschapsritten en excursies.

Terugkeer in de reizigersdienst

In december 2023 neemt Keolis de exploitatie van de zogenaamde Kippenlijn over van Connexxion. Bij de overname blijven de vaste zeven treinstellen de dienstregeling tussen Amersfoort en Ede-Wageningen uitvoeren. In de periode 2025-2026 krijgen de treinstellen een flinke opknapbeurt. De kenmerken van de merknaam Valleilijn worden hierbij ingeruild voor die van RRReis. Omdat Keolis te weinig materieel beschikbaar heeft om deze periode de complete dienstregeling uit te voeren, huurt Keolis Plan V-treinstel 904 van de 2454 Crew in.

Het treinstel is op 1 november 2024 voor een technische opknapbeurt overgebracht naar de werkplaats van Brouwer Technology in Roosendaal. Hier verruilt het stel bovendien het kenmerkende NS-geel in voor een nieuwe blauw-witte kleurstelling die refereert aan de oude Valleilijn-huisttijl.

De 904 maakt op 3 mei 2025 voor belangstellenden een aantal ritten tussen Amersfoort en Ede-Wageningen maken. Vanaf 6 mei 2025 gaat het stel voor een periode van minimaal twee jaar planmatig in de ochtendspits tussen Amersfoort en Barneveld Zuid rijden. Hiermee verschijnt voor het eerst in ruim negen jaar weer een Plan V-treinstel in de reizigersdienst.