Uitgelicht: oranje op het spoor

De kleur oranje is dankzij het koningshuis al eeuwenlang met Nederland verbonden. Van de zestiende tot eind achttiende eeuw hoort de kleur oranje bij de orangisten die het Huis van Oranje aanhangen. Tijdens de bezetting door andere landen is oranje de kleur die Nederlanders verbindt. Zo is oranje tijdens de Tweede Wereldoorlog de kleur van het verzet. Na de oorlog staat oranje vooral tijdens sportwedstrijden symbool voor Nederland. Tijdens het WK voetbal in 1974 ontstaat het Oranjegevoel zoals we dat nu kennen.

Ondanks dat oranje al eeuwenlang de nationale kleur is, is de kleur amper op het Nederlandse spoorwegnet te vinden. De treinen van NS dragen decennialang vooral donkere kleuren. De sobere huisstijl is sinds eind jaren ’60 vervangen door opvallend geel. Later gecombineerd met blauw voor intercity’s en na de eeuwwisseling met wit voor sprinters. Ook commerciële vervoerders en hun opdrachtgevers kiezen voor diverse kleuren, maar niet voor oranje. De komst van talrijke goederenvervoerders zorgt weliswaar voor nog meer kleur op het spoor. Maar ook hier is amper oranje te zien.

Eerste oranje trein in Nederland

De eerste oranje trein op het Nederlandse spoorwegnet is Materieel ’36-treinstel 619. Nadat het stel in 1966 bij NS uit dienst gaat, huurt Machinefabriek Grasso het stel voor een rijdende reclamecampagne. Hiervoor is het vierdelige treinstel gereduceerd tot driewagenstel en is het complete interieur verwijderd om ruimte te maken voor een aantal machines van de fabrikant. Aan de buitenzijde is de 619 compleet oranje geschilderd.

Als zogenaamde Perslucht Express Europa brengt een diesellocomotief het treinstel naar verschillende plekken in het land. Hier kan het publiek kennismaken met de producten van de fabrikant. In april 1967 is de campagne afgelopen en enkele maanden later is het treinstel gesloopt.

NS als sponsor NOC*NSF

Bijna 40 jaar na 619 verschijnen weer oranje treinstellen op het Nederlandse spoor. Als sponsor van het NOC*NSF laat NS ICM-treinstel 4241 in augustus 2004 geheel oranje schilderen. Alleen de koppen worden wit. Een jaar later zijn nog twee ICM- en twee VIRM-treinstellen in een Olympisch jasje gestoken. Het viertal is oranje en beplakt met afbeeldingen van diverse sporters. Aan de binnenkant zijn de vloeren bestickerd met de ondergrond waarop de diverse sporten plaatsvinden.

In verband met de modernisering van de ICM-treinstellen verdwijnen ook de Olympische uitvoeringen. De 4201 is in april 2010 als eerste Olympische ICM in Haarlem aangekomen voor revisie. Een jaar later volgen de andere twee stellen. De bestickering van de VIRM-treinstellen 9520 en 9525 is in mei 2012 is aangepast met het oog op de Olympische Spelen in Londen in de zomer dat jaar. Eind april 2013 krijgt het Olympische treinstel 9520 en nieuwe bestickering. Ter gelegenheid van de troonswisseling is het oranje stel met vlaggen en confetti bestickerd als ‘Koningstrein’. De 9525 verschijnt een maand later weer in geel-blauwe kleurstelling op de baan. De 9520 is in juni 2014 ‘ontstickerd’.

Oranje in het goederenvervoer

Intussen komen in 2011 twee goederenvervoerders met een grotendeels oranje huisstijl op de baan. In februari dat jaar maakt de naam ACTS plaats voor de naam van het nieuwe moederbedrijf HUSA Transportation Railway Services Nederland B.V.. De vier rijdende locomotieven van de serie 1600 krijgen diezelfde maand de kleurstelling van de vervoerder. De locomotieven zijn voortaan oranje-blauw met witte gestileerde ganzen bij de eveneens witte neuzen. Begin 2014 stopt HRTS met het vervoer per spoor.

De 1827 en 1834 gaan vanaf juni 2011 voor de Duitse goederenvervoerder Locon rijden. De locs behouden in eerste instantie hun gele kleurstelling, maar krijgen respectievelijk de nummers 9901 en 9902. Behalve de nieuwe nummers verschijnt ook de naam van de vervoerder op de zijwanden. Onder de letters is een oranje streep te zien. In november 2011 gaan ook de 1831 en 1836 over naar Locon en krijgen hierbij de nummers 9904 en 9905. In januari 2012 is de 9904 als eerste loc van Locon voorzien van de vrijwel compleet oranje kleurstelling van de vervoerder. Later volgen diverse oude en nieuwe locomotieven van de vervoerder.

In 2017 gaat Locon failiet en gaan de meeste locomotieven over naar andere vervoerders. Een deel hiervan behoudt de oranje kleurstelling. Zo rijdt Railexperts als sinds 2017 met de oranje 9901. Rail Force One neemt de meeste andere 1600-en over. Twee exemplaren rijden nog altijd in de oranje Locon-kleurstelling. De 1830 blijft ook oranje, maar is geïnspireerd door de Portugese soortgenoten, voorzien van schrikstrepen op de neuzen.

Toch weer een oranje treinstel

In het eerste weekend van juni 2024 verschijnt voor het eerst in tien jaar weer een oranje treinstel op het Nederlandse spoor. Plan V-treinstel 904 van de 2454 Crew verschijnt op zaterdag 1 juni als ‘Jan Express’ op de baan. Het treinstel krijgt speciaal voor een rit ter gelegenheid van het uitgestelde 15-jarig jubileum van Jan Accountants en Advieseurs de oranje huisstijl van het bedrijf aangemeten. Op zaterdag brengt de ‘Jan’ het gezelschap van Amsterdam naar Breda en op zondag vindt de terugrit plaats. Hierna rijdt het treinstel direct door naar Roosendaal om haar gele NS-jasje terug te krijgen.