Station Vlissingen-Stad

Als onderdeel van de eerste Staatsaanleg van spoorlijnen is in september 1873 ook Vlissingen op het Nederlandse spoorwegnet aangesloten. De bouw van de zogenaamde Zeeuwse Lijn duurt bijna tien jaar en gaat gepaard met een aantal andere grote projecten. Hierbij zijn de betrokken Zeeuwse eilanden met dammen verbonden en worden nieuwe vaarwegen gegraven. De gecombineerde aanleg van de kanaal-, spoorweg-, haven- en sluiswerken op Walcheren zorgen voor een geheel nieuw havengebied ten oosten van Vlissingen.

Met de opening van de spoorlijn moet Vlissingen een van de belangrijkste posthavens van West-Europa worden. De haven moet de verbindende schakel tussen Engeland en landen als Duitsland, Denemarken, Polen en Rusland worden en een eind maken aan het monopolie van Oostende. Voor de komst van de spoorlijn wordt de Stoomvaart Maatschappij Zeeland opgericht waardoor een geregelde stoombootdienst op Engeland gevaren kan worden. In juni 1875 vertrekt de eerste mailboot naar de Engelse havenstad Sheerness. Vlissingen groeit door de komst van de mailboten en de spoorweg in de jaren daarna uit tot de belangrijkste Europese haven voor postverkeer van en naar Engeland.

In eerste instantie is als eindpunt in Vlissingen een station aan het, gelijktijdig met de spoorlijn aangelegde, Kanaal door Walcheren bedacht. Het station is als sluitstuk van de Zeeuwse Lijn in 1873 in gebruik genomen. Het stationsgebouw is een wat verkleinde uitvoering van het nog bestaande stationsgebouw van Middelburg. Vooral het verhoogde middendeel van het symmetrische gebouw is hierbij een stuk smaller dan dat in de Zeeuwse hoofdstad. Aan de perrongevel komt langs de gehele breedte van het gebouw een luifel. Het emplacement is onder andere voorzien van verschillende dienstgebouwen, een locomotiefloods en een werkplaats.

Voor het vervoer van de vele poststukken en pakketten zou een omnibusdienst tussen het station en de Buitenhaven worden opgericht. Om deze omslachtige werkwijze te voorkomen, is al voor het vertrek van de eerste boot van de SMZ in 1875 het tweede station Vlissingen-Haven in gebruik genomen. Op het provisorisch opgezette station worden de post- en passagierstreinen, die aansluiting hebben op de mailboten behandeld. Het opvallend langgerekte gebouw bevat onder andere ruimtes voor de douane en politie en een woning voor de stationschef.

Al snel wordt besloten om al het vervoer op station Vlissingen-Haven te richten. In 1892 komt hier een groot nieuw stationsgebouw. Direct na de opening van het nieuwe station is station Vlissingen-Stad gesloten. Terwijl de overbodige sporen zijn opgebroken, worden verschillende gebouwen verbouwd tot woning. Zo komen in het voormalige stationsgebouw meerdere woningen. De overbodige perronluifel krijgt een tweede leven op het station van Boxtel. Het locomotiefdepot wordt met een nieuwe verbindingsboog aangesloten op de spoorlijn naar het nieuwe station en behoudt zo nog jarenlang de oorspronkelijke functie.

Het middendeel van het voormalige stationsgebouw raakt in 1940 door een neergestort Duits vliegtuig zwaar beschadigd. Desondanks blijft het gehavende gebouw nog ruim tien jaar staan. De komst van de Centrale Zeeland van de PZEM en het daarvoor noodzakelijke koelwaterkanaal zorgt er begin jaren ’50 voor dat het voormalige emplacement alsnog wordt opgeruimd. Alleen het watergebouw blijft staan. De achtkantige toren is oorspronkelijk tien meter hoog en heeft onder het maaiveld een vier meter diepe kelder. Door de snelle sluiting van het station, doet de toren slechts twintig jaar dienst en is na de sluiting van het station eveneens ingericht als woning. In de jaren vijftig is de bovenkant van het gebouw verwijderd. Het resterende deel van het gebouw is hierna in gebruik genomen als kantoorruimte.

In 2007 komt het watergebouw leeg te staan. Wanneer in de gemeente het gebouw twee jaar later dreigt gebouw te slopen, wordt het gekraakt. Dankzij enkele lokale initiatieven is de sloop uiteindelijk afgeblazen.