De Groninger Locaalspoorwegmaatschappij legt in 1893 met de spoorlijn Sauwerd – Roodeschool de eerste lokaalspoorlijn van Groningen aan. In de daaropvolgende jaren start de Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij met de aanleg van een netwerk van lokaalspoorlijnen in Overijssel, Drenthe en Groningen. Het belangrijkste doel van de NOLS is een spoorwegverbinding tussen Twente en de haven van Delfzijl. Naast de NOLS leggen nog enkele spoorwegmaatschappijen aansluitende lokaalijnen in de regio aan. Van het oorspronkelijke NOLS-netwerk zijn alleen de spoorlijnen Zwolle – Emmen, Mariënberg – Almelo en Veendam – Zuidbroek nog in gebruik. Ook tussen Sauwerd en Roodeschool rijden nog altijd reizigerstreinen. De STAR exploiteert het baanvak Veendam – Stadskanaal – Musselkanaal als museumspoorlijn.
Emmen – Stadskanaal
In de periode januari 1903 tot november 1905 neemt de NOLS de ruim honderd kilometer lange spoorlijn van Zwolle via Emmen naar Stadskanaal in etappes gebruik. Terwijl het baanvak Zwolle – Emmen nog altijd in gebruik is voor het reizigers- en goederenvervoer, is het resterende deel van de lokaallijn vanaf 1946, opnieuw in etappes, gesloten en opgebroken. Eind jaren ’70 zijn de laatste delen van de spoorlijnen opgebroken. Naast enkele haltegebouwen zijn enkele brughoofden bewaard gebleven. Het tracé is nog gedeeltelijk te volgen.
Klik hier voor een impressie van een deel van het baanvak
Gasselternijveen – Assen
Naast de lijn van Zwolle naar Stadskanaal neemt de NOLS in 1905 ook een zijtak van Gasselternijveen naar Assen in gebruik. Door materieelgebrek vervangt NS de treindienst in 1947 door een busdienst. In 1950 besluit NS de treindienst definitief te staken. In november 1968 is ook het goederenvervoer tussen Assen en Gieten opgeheven. Nog geen vier jaar later volgt het traject Gieten – Gasselternijveen. Nadat plannen voor een museumspoorlijn stranden is de spoorlijn in 1977 opgebroken. Sindsdien is vrijwel het gehele tracé via voornamelijk onverhard pad als ‘Wandelspoor’ te volgen.
Klik hier voor een impressie van het baanvak
Musselkanaal – Ter Apel Rijksgrens
De Groningsch-Drentsche Spoorwegmaatschappij Stadskanaal-Ter Apel-Rijksgrens neemt in 1924 de spoorlijn tussen Stadskanaal en de Rijksgrens bij Ter Apel in gebruik. Het zes kilometer lange traject Ter Apel – Ter Apel Rijksgrens is twee jaar na de opening alweer gesloten. In 1935 staakt NS al het vervoer op het resterende baanvak. Na de Tweede Wereldoorlog hervat NS het goederenvervoer. Het baanvak Musselkanaal – Ter Apel sluit in 1972. De rails tussen Musselkanaal en Zandberg verdwijnen pas in 1999. Het baanvak Zandberg – Ter Apel is in 1978 opgebroken. Het resterende deel tussen Stadskanaal en Musselkanaal is sinds begin jaren ’90 als museumlijn in gebruik.
Klik hier voor een kleine impressie van het baanvak bij Musselkanaal
De Woldjerspoorweg
Enkele jaren voordat grootschalige sluiting van onrendabele spoorlijnen begint, legt de NV Woldjerspoorweg en Stoomtramwegen in Midden- en Noordelijk Groningen tussen Groningen en Weiwerd de Woldjerspoorweg aan. De lijn wordt in 1929 in gebruik genomen. Na twaalf jaar beëindigt NS het reizigersvervoer op de Woldjerspoorweg. In juli 1942 is ook het goederenvervoer op de verbinding gestaakt. Het gehele baanvak is vrijwel direct hierna opgebroken.
Klik hier voor een impressie van het baanvak
De Olielijn Nieuw Amsterdam – Schoonebeek
Hoewel de goederenlijn tussen Nieuw Amsterdam en het olieveld bij Schoonebeek niet in het rijtje door lokaalspoorwegmaatschappijen aangelegde baanvakken thuishoort, is deze door NS aangelegde zijtak van de NOLS-lijn Zwolle – Stadskanaal vijftig jaar lang een belangrijk onderdeel van het bescheiden spoorwegnet van Drenthe geweest. Vanaf 1946 vindt tussen Schoonebeek en Rotterdam omvangrijk olievervoer plaats. In 1996 is het vervoer gestaakt. Twintig jaar later is de lijn opgebroken.
Klik hier voor enkele foto’s kort na het opbreken, begin 2016