Rotterdam kent een dynamische spoorweggeschiedenis. Een groot deel van de oorspronkelijke spoorlijnen door de stad is in de loop der jaren gesloten en verlegd. De meest opvallende spoorwegwerken ontstaan door de aanleg van de staatslijn naar Dordrecht uit 1877 en de Hofpleinlijn uit 1908. Beide trajecten slingeren over kilometerslange viaducten door de stad. De twee imposante viaducten door de stad komen vrijwel ongeschonden uit de Tweede Wereldoorlog maar zijn respectievelijk in 1993 en 2010 voor het spoorvervoer gesloten. De hefbrug over de Koningshaven en het 1,9 kilometer lange Hofpleinlijnviaduct zijn bewaard gebleven en hebben inmiddels een monumentale status.

HOFPLEINLIJNVIADUCT

De restanten van het voormalige station Rotterdam Hofplein op 2 september 2018. Terwijl onder het vroegere emplacement diverse bedrijven zitten, is het zogenaamde Luchtpark op het dak via de Luchtsingel verbonden met de Rotterdamse binnenstad en het Centraal Station.Tussen 1905 en 1908 legt de Zuid-Hollandsche Electrische Spoorweg-Maatschappij tussen het nieuwe Rotterdamse station Hofplein en Scheveningen de eerste geëlektrificeerde spoorlijn van Nederland aan. De zogenaamde Hofpleinlijn groeit uit tot een belangrijke voorstadsverbinding. In 2006 is het baanvak omgebouwd tot RandstadRail-verbinding en zo onderdeel van het Rotterdamse metronetwerk. Voor de aansluiting op de rest van het metronetwerk wordt in augustus 2010 het Statenwegtracé tussen de halte Kleiweg en Rotterdam Centraal in gebruik genomen. Gelijktijdig komt na ruim honderd jaar een eind aan het spoorvervoer op de eerste kilometers van de Hofpleinlijn. Het betonnen viaduct waarover de Hofpleinlijn de eerste 1,9 kilometer door de stad slingert, heeft sinds 2002 de status van Rijksmonument. Vrijwel het gehele viaduct blijft behouden. Alleen de bogen over de A20 en de spoorlijn Utrecht – Rotterdam zijn in 2011 verwijderd. Ook de opvallend brede onderbouw van het emplacement van station Rotterdam Hofplein blijft bewaard. Terwijl het stationsgebouw in 1990 is gesloopt om ruimte te maken voor de aanleg van de Willemsspoortunnel, blijft het stationsgebouw van Rotterdam Bergweg uit 1960 bewaard.

Eén van de vele gedetailleerde pijlers van de Hofbogen. Ditmaal onder andere met het bouwjaar van het viaduct. Rotterdam, 19 mei 2013. Alle oorspronkelijke onderdoorgangen zijn voorzien van sculpturen van Johan Coenraad Altorf. Rotterdam, 22 juli 2012. Hofboog nr. 161. Rotterdam, 19 mei 2013. De voormalige halte Rotterdam Bergweg op 19 mei 2013. Niet veel later begint de uitgebreide renovatie van het verwaarloosde pand.
Overzicht van het Hofpleinstation. Het dak is in eerste instantie alleen bij speciale gelegenheden ontoegankelijk. In juni 2018 in het zogenaamde Luchtpark officieel in gebruik. Rotterdam, 15 september 2017. Het nieuwe dak van het Rotterdamse Hofpleinlijnviaduct wacht op 2 september 2018 nog altijd op een nieuwe invulling. Het viaduct over de Bergselaan. Rotterdam, 16 mei 2021.  Het monumentale viaduct van de Hofpleinlijn is vrijwel volledig bewaard gebleven. Alleen het viaduct over de A20 en de spoorlijn Utrecht - Rotterdam is verwijderd. Aan de 'overzijde' is het brughoofd en een bovenleidingsmast bewaard gebleven. Rotterdam, 18 mei 2021.

Hoewel het oorspronkelijk de bedoeling is de 189 overspanningen open te houden, wordt een groot deel al vlak na de opening van de Hofpleinlijn in gebruik genomen als bedrijfsruimte. Verschillende bogen zijn dan ook dichtgemetseld. Rotterdam, 22 juli 2012.Het viaduct slingert met bijna 200 bogen door verschillende wijken in Rotterdam Noord. Hoewel het de bedoeling is om de bogen open te houden, vestigen de eerste bedrijfjes en winkels zich in 1907 onder het viaduct. Ook worden er verschillende bouwsels tegen het viaduct neergezet. De open constructie groeit hierdoor langzaam dicht. In 1959-1960 is het viaduct voor het eerst grondig gerestaureerd. Hierbij is het betonnen dek en de betonnen rand vernieuwd. Ook wordt het nieuwe stationsgebouw van de halte Rotterdam Bergweg in gebruik genomen. In februari 2006 kopen Rotterdamse woningcorporaties het viaduct. Het projectbureau Hofbogen zorgt voor de organisatie van de transformatie en restauratie van het viaduct. Zo is het Hofpleinviaduct in de periode 2015-2019 zoveel mogelijk in oude glorie hersteld. Hierbij is vooral het betoncasco hersteld en zijn diverse verborgen originele puien weer zichtbaar gemaakt en gereconstrueerd.

Het gerenoveerde voormalige stationsgebouw Rotterdam Bergweg op 2 september 2018.In maart 2016 is de renovatie van het voormalige stationsgebouw Rotterdam Bergweg afgerond. Terwijl de gevels van het unieke gebouw uit 1960 zoveel mogelijk in oude staat worden teruggebracht, zijn de gesloten puien die over een lengte van vijf bogen onder de oorspronkelijke perrons liggen, vervangen door glazen wanden. In het gebouw zijn de meeste tussenwanden verwijderd. De oorspronkelijke trappen, waarvan die aan de westzijde nog uit de bouwperiode van de Hofbogen dateren, blijven bewaard. Nadat de renovatie is afgerond, krijgt het voormalige stationsgebouw een horecabestemming.

Met de overspanningen over de Gordelweg komen de laatste bogen in zicht. Rotterdam, 16 mei 2021.In januari 2017 start ProRail met het opruimen van de rails, dwarsliggers en ballast. Ook verdwijnen de meeste bovenleidingsportalen. De drie portalen ter hoogte van het voormalige station Bergweg blijven staan. Het gehele viaduct is na de verwijdering van de spoorlijn voorzien van nieuwe dakbedekking. Ook het perron en de overkapping van het voormalige Hofpleinstation krijgen een opknapbeurt. Begin 2018 zijn de werkzaamheden afgerond en is het dak klaar voor een nieuwe invulling. Het voormalige emplacement van station Hofplein is in juni dat jaar als eerste deel van het dak in gebruik genomen als het zogenaamde Luchtpark. Het overdekte perron biedt plaats voor evenementen. Naast de beide oude stationstrappen is het park ook vanuit de binnenstad en het stationsgebied toegankelijk via de Luchtsingel.

Zie ook de juli 2013-editie van het digitale magazine Retours voor meer informatie over de geschiedenis van het bijzondere Hofpleinlijnviaduct.

Het oude perron van het Hofpleinstation is eind 2017 opgeknapt en sinds juni 2018 weer begaanbaar als onderdeel van het Luchtpark. Rotterdam, 2 september 2018. Op het Luchtpark zijn als herinnering enkele ingekorte bovenleidinsmasten neergezet. Rotterdam, 2 september 2018. Het Luchtpark met links de 'achteruitgang' van het Hofpleinstation. Rotterdam, 2 september 2018. De 'achteruitgang' van het Hofpleinstation blijft behouden als toegang tot het Luchtpark. Rotterdam, 2 september 2018.

KONINGSHAVENBRUG

De Hef, gezien vanuit het Hefpark aan de zuidzijde van de brug. Rotterdam, 2 september 2011.Als onderdeel van de eerste staatsaanleg van spoorwegen door Nederland krijgt Rotterdam via Staatslijn I in 1877 een spoorwegverbinding met de zuidelijke provincies en België. Tot die tijd is de havenstad vanuit het zuiden alleen bereikbaar per veerboot. Uit diverse alternatieven kiest de Staat voor een spoorwegviaduct door de Rotterdamse binnenstad. Het luchtspoor krijgt de officiële bijnaam Binnenrotteviaduct. Voor de scheepvaart worden in de Wijnhaven en Koningshaven draaibruggen gebouwd. De draaibrug in de Koningshaven blijkt al snel te smal en wordt in 1927 vervangen door een hefbrug. In 1993 komt een eind aan het Luchtspoor door de Rotterdamse binnenstad. Dat jaar wordt de Willemsspoortunnel in gebruik genomen. Als herinnering aan het Luchtspoor blijft De Hef in de Koningshaven samen met de twee vaste brugdelen uit 1877 behouden. Aan beide zijden van de brug zijn parken aangelegd. ‘Ons Park op het Noordereiland ligt gedeeltelijk op de oude spoordijk. Aan de noordzijde van het park blijft het bruggenhoofd bewaard. Aan de overzijde is in de Nieuwe Maas nog een brugpijler aanwezig.

In 2016 en 2017 is de complete Koningshavenbrug geschilderd. De brug is bovendien van ledverlichting voorzien. Hierdoor vormt De Hef niet alleen overdag maar ook ‘s-nachts een mosgroen icoon van de stad. Bovendien zorgt de verlichting ervoor dat elke avond om 22:00u en 23:00u een virtuele trein de stad uit rijdt. Om 22:05u en 23:05u rijdt de trein de stad weer in.

'Het Val' van De Hef op 15 september 2017. Op het Noordereiland is 'Ons Park' op en langs de vroegere spoordijk aangelegd. Vanaf de oude spoordijk kan een kijkje door de brug worden genomen. Rotterdam, 15 september 2017. Het bewaarde landhoofd aan de noordzijde van het Noordereiland. Rotterdam, 15 september 2017. De bewaarde pijler in de Nieuwe Maas. Op de achtergrond is De Hef te zien. Rotterdam, 15 september 2017.

Zie voor meer spoorse restanten in de havenstad: De oude Rotterdamse havensporen