In mei 1876 neemt de HSM aan de Oosterspoorweg het station van Apeldoorn in gebruik. Het stationsgebouw is van een uniek ontwerp, maar kent de klassieke symmetrische vormgeving van een hoog middendeel en twee korte lage zijvleugels. Delen van het middengebouw zijn voorzien van imitatie-natuurstenen gevels. Met de opening van de lokaallijnen van de KNLS aan het eind van de jaren ’80 van de negentiende eeuw krijgt het station een eilandperron met een overkapping.
In 1911 is het stationsgebouw aanzienlijk vergroot. Voor het middendeel komt een lage vestibule met daarop een terras voor de bovenwoning. De lengte van de linkervleugel is bij de verbouwing verdubbeld. In de rechtervleugel komt een Koninklijke wachtkamer. Aan de zijkant van de rechtervleugel komt hiervoor een loyale luifel.Ook boven de entree in het middendeel komt een luifel.
In de jaren ’70 is het interieur van het gebouw compleet vernieuwd. Hierbij verdwijnt ook de koninklijke wachtkamer uit 1911. De vestibule is grotendeels vervangen door een moderne ingangspartij met een flinke bijpassende luifel. Alleen de twee zijbeuken van de uitbouw blijven staan.
Met het oog op de reconstructie van het stationsgebied heeft NS in de jaren ’90 plannen om het gebouw te slopen. Door lokale protesten blijft het stationsgebouw bewaard en is het in 2007 aan de buitenzijde zoveel mogelijk in de oorspronkelijke staat teruggebracht. Hierbij is de ingangspartij uit de jaren ’70 verwijderd en is de voorgevel zoveel mogelijk teruggebracht in de situatie van voor 1911. Het interieur is opnieuw verwijderd. Datzelfde jaar is het Apeldoornse stationsgebied compleet vernieuwd. Voor het stationsgebouw komt een groot verlaagd plein met toegang tot de nieuwe tunnel onder het emplacement. De linker zijvleugel van het stationsgebouw is geheel gesloopt om plaats te maken voor de nieuwe tunnel. Wanneer deze gereed is, wordt de vleugel in de korte toestand van voor 1911 herbouwd. In de wand voor het verlaagde stationsplein is het kunstwerk ‘Reizend Zand’ te zien. Door middel van 1,3 miljoen oranje-gele ledlampjes zijn de hele dag virtuele bewegende zandduinen te zien als verwijzing naar de zandverstuivingen van de nabijgelegen Veluwe.
Op de foto boven dit artikel het stationsgebouw van Apeldoorn gezien vanaf het verdiepte stationsplein op 21 januari 2024.