Leeuwarden

In oktober 1863 nemen de Staatsspoorwegen het stationsgebouw van Leeuwarden als tijdelijk eindpunt van de Staatslijn van Harlingen naar Groningen en Duitsland in gebruik. De Friese hoofdstad krijgt net als bijvoorbeeld Harlingen en Winschoten aan dezelfde lijn een standaard stationsgebouw van het oorspronkelijke type derde klasse. Het symmetrische gebouw heeft een hoog middendeel en twee korte lage zijvleugels. Beide zijvleugels krijgen relatief lange terugstaande eindvleugels. Straat- en perronzijde zijn vrijwel gelijk.

In 1866 is de spoorlijn doorgetrokken naar Groningen. Twee jaar later bereikt ook de Staatslijn uit Zwolle Leeuwarden en is het stationsgebouw vergroot. Hierbij zijn de twee zijvleugels verbreed en ongeveer in het midden voorzien van een fronton. De verbrede vleugels staan door de verbreding verder naar voren dan het middendeel. Voor dit middendeel komt een luifel. In 1890 is de indeling van het station aanzienlijk gewijzigd. Ter hoogte van het station komt een groot binnenplein waar vijf kopsporen eindigen. Aan het eind van het plein ligt het enige doorgaande perronspoor. Boven het plein komen twee grote sikkelvormige kappen. Na de sloop van de Zwolse perronkap is de kap van Leeuwarden de laatste stationskap met sikkelspanten. Op het binnenplein komen enkele houten gebouwen. Het stationsgebouw is aan beide zijden uitgebreid met een bijna vierkant eindgebouw. De luifel van het middendeel maakt plaats voor een nieuw voorgebouw waardoor de gevel weer gelijk loopt met die van de zijvleugels.

In 1904 krijgt het stationsgebouw een geheel nieuw vierkant middendeel. Boven de toegangsdeuren komt een groot halfrond venster. Datzelfde jaar krijgt het middenplein aan de oostzijde een glazen wand. In 1924 is de linker zijvleugel verbouwd. In de gevel komen extra deuren en vensters en het fronton verdwijnt. Hierdoor zijn de zijvleugels niet langer gespiegeld.

In de loop der jaren is de indeling van het gebouw regelmatig aangepast. De buitenzijde blijft nagenoeg ongewijzigd. Het stationscomplex is intussen sinds 1982 een rijksmonument. De laatste verbouwing vindt plaats in 2000 waarbij het gebouw gedeeltelijk in de oorspronkelijke staat is gerenoveerd en de perronzijde een glazen serre krijgt. Ruim vijftien jaar later blijkt dat de monumentale overkappingen in zeer slechte staat zijn. In eerste instantie zijn de perronkappen gedemonteerd. Begin 2021 volgen de kappen boven het binnenplein. Na de aanleg van een nieuwe fundering en de restauratie van de kappen worden deze in de loop van 2022 en 2023 teruggeplaatst. Ook krijgt het stationsgebouw in navolging van onder andere Meppel en Zwolle de historische zandkleurige kleurstelling terug.