Maastricht

Het eerste station van Maastricht is in 1853 als beginpunt van de lijn naar Aken in gebruik genomen. Het eenvoudige lage rechthoekige gebouw staat in Wyck, ter hoogte van de huidige werkplaats. Het gebouw heeft in het midden een bescheiden puntgevel met klok en aan beide zijden een kort laag eindgebouwtje. Drie jaar na de opening is het gebouw alweer gesloopt om ruimte te maken voor de nieuwe spoorlijn naar Hasselt. Even ten zuiden van het oude station komt een nieuw opvallend langgerekt stationsgebouw met aan beide uiteinden een eindgebouw van twee verdiepingen. Omdat het station binnen de bepalingen van de Vestingwet valt, is het uitgevoerd in stijl- en regelwerk.

In 1861 neemt de LM de lijn naar Luik in gebruik en vier jaar later volgt met Staatslijn E de aansluiting op het Nederlandse spoorwegnet. De overheid legt ter hoogte van het bestaande emplacement van de AM een eigen emplacement, inclusief stationsgebouw aan. Het eenvoudige rechthoekige stationsgebouw is net als dat van de AM als ‘vestingstation’ uitgevoerd in stijl- en regelwerk. Het stationsgebouw staat aan een pleintje tussen de sporen en is hiermee min of meer het eerste eilandstation in Nederland. Terwijl de LM in eerste instantie nog gebruikmaakt van het station van de AM, verhuist de spoorwegmaatschappij in 1870 naar dat van de SS. Beide stations en emplacementen liggen buiten de vesting, in de gemeente Meerssen. Na een grenswijziging in 1907 vallen de stations binnen de gemeentegrenzen van Maastricht. Intussen verhuist ook de AM in 1884 naar het SS-station. Hiervoor is het gebouw nog enigszins uitgebreid.

Hoewel de vesting al in 1874 is opgeheven, begint in 1913 pas de bouw van een nieuw gemeenschappelijk stationsgebouw. Het grootste deel van het station is uitgevoerd als kopstation. Er komt één perron voor doorgaande treinen. Het stationsgebouw bestaat uit een hoog hoofdgebouw en verschillende bouwdelen van verschillende afmetingen aan beide zijden. In het hoofdgebouw komt een imposante stationshal met loketten. Aan de linkerzijde komt een lange corridor naar de kopsporen. Langs de corridor komen wachtruimtes en de stationsrestauratie. De langgerekte rechter vleugel krijgt een hoge toren met daarin een trappenhuis en een rookkanaal. In dit deel zijn vooral dienstruimten ondergebracht. Naast deze vleugel staat een soortgelijk bouwdeel met een aantal woningen voor het personeel. Tussen beide bouwdelen komt een poort. Het complex is aan alle zijden voorzien van verschillende trapgevels. Hiermee is het Zuid-Limburgse station misschien wel het meest Hollandse station van Nederland. Het nieuwe imposante stationsgebouw is in mei 1915 in gebruik genomen. Bij de bouw is veel gebruik gemaakt van beton, dit is echter volgens de mode in die tijd zo goed als onzichtbaar gemaakt. Zo zijn de grote balken in de stationshal en de restauratie geschilderd als houten balken. De verschillende bogen in de stationshal zijn bekleed met baksteen en de eerste gewapend betonnen perronkappen van Nederland zijn vermomd als natuursteen. Een jaar na de opening van het station komt aan de zuidzijde een voetgangersbrug over het emplacement. In 1964 is de brug afgebrand en vervangen door een tunnel.

In 1983 is een nieuwe passerelle tussen het stationsgebouw en de Meerssenerweg aan de achterzijde van het station in gebruik genomen. De brug vervangt de tunnel uit 1964 en vormt niet alleen een verbinding tussen de voor- en achterzijde van het emplacement maar ook naar het nieuwe eilandperron dat dat jaar in gebruik is genomen. Met de komst van het nieuwe perron is het eerste perron met kopsporen opgebroken om plaats te maken voor een nieuw busstation. In 2010 komt aan de achterzijde een opvallende groene glazen entree. In 1985 zijn het poortgebouw en het meest westelijke kopspoor en perron, inclusief kap, verwijderd om plaats te maken voor een nieuw busstation.

Het stationscomplex is in 1996 benoemd tot rijksmonument. Hieronder vallen ook de goederenloodsen die aan de Parallelweg staan. Elf jaar eerder is het karakteristieke seinhuis Post T, dat aan de noordzijde van het station staat, al benoemd tot monument. Het bouwdeel met woningen aan de rechterzijde van het stationsgebouw is later verbouwd tot magazijn en fietsenstalling. Het bouwwerk is in 2003 gesloopt om plaats te maken voor een nieuw bedrijfsgebouw annex appartementencomplex. Van 2018 tot 2020 in het complete stationsgebouw gerenoveerd.