Spoorlijn Sauwerd – Roodeschool

Net als verschillende vergelijkbare spoorwegmaatschappijen is ook de Groninger Locaalspoorwegmaatschappij in 1887 opgericht door lokale fabrikanten en ondernemers. Met de lokaalspoorlijn tussen Sauwerd en Roodeschool moeten zoveel mogelijk dorpen ten noorden van de staatslijn naar Delfzijl met Groningen en de rest van het Nederlandse spoorwegnet worden verbonden. De spoorlijn slingert dan ook door het Noord-Groningse Hogeland. In augustus 1893 laten de Staatsspoorwegen de eerste treinen tussen Groningen, Sauwerd en Roodeschool rijden.

In 1922 neemt de GLS een tweede spoorlijn in gebruik. De lokaallijn naar het vissersdorp Zoutkamp aan de Lauwerszee buigt ten noorden van Winsum van de lijn naar Roodeschool af. Twintig jaar later is de lokaallijn alweer gesloten en opgebroken.

In de 1967 geeft NS aan ook de verlieslijdende lijn naar Roodeschool te sluiten. De provincie Groningen weet dit te voorkomen en er een groot aantal bezuinigingen doorgevoerd. Zo worden personeelskosten bespaard door de invoering van Centrale Radioverkeersleiding datzelfde jaar. Begin jaren ’70 worden bovendien alle de stationsgebouwen, met uitzondering van dat van Baflo, gesloopt.

In 1978 nemen de Nederlandse Spoorwegen bijna een kilometer ten zuiden van het station van Roodeschool een stamlijn naar de Eemshaven in gebruik. De spoorlijn naar de nieuwe haven is alleen bestemd voor het goederenvervoer. Begin 2017 starten de werkzaamheden om de goederenlijn geschikt te maken voor reizigersvervoer. Ook wordt de verbinding drie kilometer verlengd naar de veerbootterminal. Hier wordt aansluiting geboden op de veerdienst naar het Duitse Waddeneiland Borkum. Roodeschool krijgt begin januari 2018 een nieuw station langs de vroegere goederenlijn. De reizigersverbinding naar de Eemshaven gaat ruim twee maanden later van start. Het gelijknamige station neemt hierna de status van meest noordelijke station van Nederland over van Roodeschool. De lijn naar het oude station van Roodeschool blijft in gebruik voor het goederenvervoer.

Dienstregeling

De spoorlijn Sauwerd – Roodeschool kent lange tijd slechts een marginaal vervoersaanbod. Dagelijks rijden nog geen tien treinen tussen Groningen en Roodeschool. Na de opening van de spoorlijn Winsum – Zoutkamp in 1922 rijden ook enkele treinen tussen Zoutkamp en Groningen (Noord) over het traject. De meeste treinen pendelen echter in aansluiting op de treinen Groningen – Roodeschool tussen Winsum en Zoutkamp.

Na de Tweede Wereldoorlog voert NS tussen Groningen en Roodeschool een starre uurdienst in. In de loop der jaren is de treindienst in de drukste richting aangevuld met enkele spitstreinen die voornamelijk tussen Groningen Noord en Warffum rijden. In 1970 gaan alle spitstreinen ook van en naar het Groningse hoofdstation rijden. Vanaf 1987 stoppen de treinen niet meer in Sauwerd. Alleen de laatste trein in beide richtingen doet het station nog aan. Het station wordt verder bediend met de treinen van en naar Delfzijl. In de loop van de jaren ’90 is het aantal spitstreinen geïntensiveerd en beginnen en eindigen ze in Roodeschool.

Wanneer NoordNed in mei 2000 de treindienst van NS overneemt, blijft de treindienst vrijwel ongewijzigd. In december 2002 voegt de vervoerder een extra spitsslag tussen Groningen en Baflo toe. Drie jaar later gaan de spitstreinen Groningen – Roodeschool ook in de rustige richting rijden. In de middagspits slaan de treinen van Roodeschool naar Goningen echter wel de stations Uithuizermeeden, Uithuizen en Groningen Noord over. Vanaf december 2007 stoppen deze treinen ook op de genoemde stations. Dat jaar stoppen bovendien alle treinen weer in Sauwerd. Twee jaar later verlengt Arriva de spitsslag Groningen – Baflo naar Warffum. Een jaar later wordt de treindienst Groningen – Roodeschool van maandag tot en met zaterdag overdag geïntensiveerd tot een volledige halfuursdienst. De tijden zijn zodanig gewijzigd, dat de treindienst naar de Eemshaven na de opening van het station zonder verdere aanpassingen in de dienstregeling van start kan gaan. Vanaf 28 maart 2018 rijden dagelijks vijf treinen door naar de Eemshaven.

Buiten reizigersvervoer kent de lijn ook nog altijd goederenvervoer. Terwijl de meeste laad- en losplaatsen bij de stations in de jaren ’70 sluiten, blijft het aardgastransport vanuit Roodeschool bestaan. Vanaf 1978 rijden ook goederentreinen naar de nieuwe Eemshaven. De beperkte lengte van de sporen waarop treinen op het traject elkaar kunnen kruisen, zorgt ervoor dat het grootste deel van het goederenvervoer in de nachtelijke uren plaatsvindt.

Op 28 maart 2018 rijdt de eerste reizigerstrein naar de Eemshaven. Voortaan rijden tijdens het hoogseizoen dagelijks vijf treinen naar het nieuwe station waar ze aansluiting bieden op de boten van en naar het Duitse Waddeneiland Borken. Buiten het hoogseizoen rijden dagelijks 3 á 4 treinen naar de Eemshaven. Hoewel het de bedoeling is dat de treinen het ingaan van de nieuwe concessie in 2020 een volledige halfuursdienst tussen Groningen en Eemshaven gaan rijden, blijft het patroon van enkele treinen per dag van kracht. De overige treinen blijven in Roodeschool keren.

Materieelinzet

Hoewel de reizigersdienst op de meeste Groningse spoorlijnen eind jaren ’20, begin jaren ’30 grotendeels met Motorrijtuigen wordt uitgevoerd, kent de verbinding Groningen – Roodeschool tot 1953 alleen stoomtractie. In oktober dat jaar laat NS de eerste motorrijtuigen en dieseltreinstellen van het type Plan X tussen Groningen en Roodeschool rijden. De inzet van het materieel moet voor een goedkopere exploitatie van de verliesgevende lijnen in de regio zorgen. In januari 1954 verdwijnt de laatste stoomtractie van de verbinding. In juli 1982 maken de Blauwe Engelen plaats voor de nieuwe Wadlopers. Het DH-materieel is net als het Plan X materieel ontwikkeld voor een goedkope exploitatie van de verliesgevende diesellijnen. Begin 2007 vervangt Arriva de Wadlopers door de Spurt-treinstellen van de vervoerder.