In aansluiting op de staatslijn Zaandam – Enkhuizen legt de Locaalspoorwegmaatschappij Hollands Noorderkwartier een twintig kilometer lange lokaalspoorweg tussen Hoorn en Medemblik aan. De spoorlijn wordt net als de staatslijn en diverse andere lijnen in de regio sinds de opening in 1887 geëxploiteerd door de HSM. Eind 1935 wordt het reizigersvervoer op het baanvak gestaakt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog keren de reizigerstreinen voor enkele maanden terug op de lokaallijn. NS staakt het goederenvervoer in 1973. Ondertussen rijdt de Tramweg Stichting dan al vijf jaar toeristische ritten over de spoorlijn. Vanaf 1973 rijdt de Stoomtram Hoorn-Medemblik tussen beide plaatsen. Naast toeristische ritten rijdt de SHM tot 1979 ook reguliere goederentreinen over het baanvak.
De Locaalspoorwegmaatschappij Hollands Noorderkwartier is in 1884 opgericht. In de daaropvolgende jaren legt de spoorwegmaatschappij tussen Hoorn en Medemblik een lokaalspoorlijn aan. De complete verbinding is op 3 november 1887 in gebruik genomen. Net als de andere spoorlijnen ten noorden van Amsterdam exploiteert de HSM ook de enige verbinding van de HN.
In 1929 opent NS in Hoorn een speciaal depot voor het onderhoud van de nieuwe Motorrijtuigen. Met de inzet van de rijtuigen kan de exploitatie op diverse baanvakken in de regio goedkoper worden uitgevoerd. NS zet de rijtuigen vanuit Hoorn op diverse Noordhollandse lijnen in. Zo rijden ze onder andere tussen Hoorn en Medemblik. Ondanks de goedkopere exploitatie staakt NS op 31 december 1935 het reizigersvervoer op het baanvak. De eerste maanden van de Tweede Wereldoorlog is de spoorlijn opnieuw tijdelijk in gebruik voor het vervoer van reizigers. In januari 1941 rijdt de laatste reizigerstrein tussen Hoorn en Medemblik.
Met het oog op de saneringen in het goederenvervoer, wil NS de eind jaren ’60 sluiten. NS heeft de ophaalbrug in Medemblik bovendien nodig ter vervanging van de brug over het verbreedde Stieltjeskanaal in de NAM-lijn tussen Nieuw Amsterdam en Schoonebeek. Uiteindelijk kan de brug blijven liggen ten behoeve van de toeristische ritten die sinds 1968 op de lijn plaatsvinden. Wanneer NS de goederendienst in mei 1973 definitief wil staken, neemt de twee maanden daarvoor opgerichte BV, Stoomtram Hoorn-Medemblik dit over. In 1979 is het goederenvervoer alsnog gestaakt. De lijn blijft hierna liggen voor toeristische ritten van de SHM.
DIENSTREGELING
De lokaallijn kent net als de meeste soortgelijke verbindingen slechts een beperkt aantal treinen. Tijdens het bestaan van het baanvak rijden tussen Hoorn en Medemblik van maandag tot en met zaterdag zo’n acht tot tien treinen. Op zondag rijdt slechts de helft van de treinen. Tussen Hoorn, Zwaag en Wognum-Nibbixwoud pendelen enkele extra treinen. Ook laat de HSM tot het stoppen van de dienst in 1930 enkele trams van de lijn Schagen – Wognum, van en naar Hoorn doorrijden. De spoorlijn kent eind jaren ’20 een korte opleving bij het droogmaken van de Wieringermeer. Met Medemblik als belangrijkste uitvalsbasis bij de aanleg van de polder maken diverse extra treinen met arbeiders en materialen gebruik van de lokaallijn.
MATERIEELINZET
De eerste decennia voert de HSM en later NS de treindienst uit met stoomtractie. Vanaf 1929 rijdt NS een deel van de treinen tussen Hoorn en Medemblik met nieuwe Motorrijtuigen. In 1933 verdwijnen de rijtuigen tijdelijk van het baanvak. Van december 1934 tot en met de staking van het reizigersvervoer een jaar later, rijdt NS alle reizigerstreinen op de lokaallijn weer met de Motorrijtuigen.
Terwijl het baanvak nog in gebruik is voor het goederenvervoer start de Tramweg Stichting in 1968 met toeristische ritten op het baanvak. In juni 1973 is vanuit de TS de zelfstandige Stoomtram Hoorn-Medemblik opgericht. Naast de toeristische ritten van de TS neemt de SHM ook het goederenvervoer tussen Hoorn en Medemblik over van NS. Het vervoer bestaat voornamelijk uit landbouwproducten. In 1979 rijden de laatste echte goederentreinen over het baanvak. De SHM rijdt nog altijd met museumtrams over de lokaallijn. In tegenstelling tot andere museumspoorlijnen is een groot deel van de originele stationsgebouwtjes nog altijd aanwezig. Maar liefst zes van de acht exemplaren blijven bewaard.
Op de foto boven dit artikel: Tijdens het IJzeren Eeuw weekend is dieselloc 2454 te gast bij de SHM. De loc laat op 27 oktober 2019 bij Midwoud met een korte goederentrein de jaren ’70 waarin er nog goederenvervoer op de lijn plaatsvindt, herleven.