Als één van de laatste verbindingen van de eerste staatsaanleg is in 1870 de spoorlijn tussen Meppel en Groningen in gebruik genomen. De exploitatie sluit aan op die van het baanvak Zwolle – Leeuwarden van Staatslijn A. Hierbij rijden frequent sneltreinen tussen de noordelijke provincies en de grote steden in de Randstad. In 1952 zijn beide trajecten geëlektrificeerd.

Samen met Staatslijnen A en B zorgt Staatslijn C voor de aansluiting van de grote plaatsen in de noordelijke provincies op het Nederlandse spoorwegnet. In eerste instantie zijn voor de ontsluiting van het noorden van het land alleen de lijnen tussen Zwolle – Leeuwarden en Harlingen – Leeuwarden – Groningen – Nieuwe Schans in de plannen opgenomen. Op verzoek van de Tweede Kamer komt er ook een staatslijn van Meppel naar Groningen. De 77 kilometer lange spoorlijn is dan ook als één van de laatste trajecten uit de eerste staatsaanleg op 1 mei 1870 in gebruik genomen. De exploitatie op het baanvak komt, net als de andere staatslijnen in Noord-Nederland, in handen van de Staatsspoorwegen. De dienstregeling op Staatslijn C is grotendeels verweven met die op Staatslijn A tussen Zwolle en Leeuwarden. Sinds jaar en dag zijn beide trajecten onderdeel van de sneltrein- en later intercityverbindingen tussen de noordelijke provincies en de grote steden in de Randstad. In 1952 zijn beide trajecten geëlektrificeerd.

Omdat in de stad Groningen geen ruimte is voor een groot goederenstation, is begin jaren 1920 bij Onnen, even ten zuiden van Haren een goederenstation aangelegd. Voor het goederenvervoer richting Nieuweschans en Duitsland is in 1920 een verbindingsboog in gebruik genomen. Aan de noordzijde van het rangeerterrein komt in 1925 een tractieterrein met een locomotiefloods en werkplaats. Terwijl het locomotiefdepot wegens bezuinigingen al voor de Tweede Wereldoorlog sluit, blijft de oude werkplaats nog tot 1974 in gebruik. Elf jaar opent NS op dezelfde plek Lijnwerkplaats, later Onderhoudsbedrijf Onnen.

Dienstregeling

De dienstuitvoering op het baanvak tussen Meppel en Groningen valt nagenoeg samen met die op de lijn naar Leeuwarden. De dienstregelingen naar beide noordelijke provinciehoofdsteden kennen een gelijke opzet en veel treinen rijden decennialang op een deel van het traject gecombineerd.

Vrijwel alle treinen rijden vanaf de opening van de staatslijn naar Groningen al van en naar Zwolle. Enkele treinen rijden via de IJssellijn door naar Zutphen en Arnhem. Wanneer de Centraalspoorweg in 1890 in handen komt van de Staatsspoorwegen is het mogelijk om doorgaande treinen te laten rijden tussen Groningen en Leeuwarden enerzijds en via Utrecht naar Amsterdam en de staatsspoorstations van Den Haag en Rotterdam anderzijds. Daarnaast blijft tot de jaren ’20 een aantal treinen via de IJssellijn rijden. In Meppel en Zwolle worden diverse treinen uit Groningen gecombineerd met treindelen uit Leeuwarden. Wanneer de spoorwegmaatschappijen intensiever gaan samenwerken, kunnen de treinen van en naar Amsterdam tussen Amersfoort en de hoofdstad ook gebruikmaken van de Oosterspoorweg en wordt de reistijd verder verkort.

Na de elektrificatie van de spoorlijn in 1952 is de dienstregeling verder uitgebreid en vereenvoudigd. Voortaan rijdt elk uur vanuit Groningen een stoptrein naar Zwolle. In Zwolle wordt het treindeel gecombineerd met een treindeel uit Leeuwarden en rijdt de trein het ene uur naar Amsterdam en het andere uur naar Roterdam en Den Haag. Ook rijdt vrijwel elk uur een stoptrein van Groningen naar Utrecht. Na de elektrificatie van de IJssellijn rijdt deze trein tussen Groningen en Nijmegen. In de jaren ’60 knipt NS deze stoptreindienst in Zwolle op en rijden de stoptreinen Groningen – Zwolle alleen nog in de spits. Ook laat NS tussen Groningen en Zwolle elk uur een sneltrein rijden. Na Zwolle gaat deze trein door naar Rotterdam en/of Den Haag. Alleen in de spits rijdt vanaf Zwolle ook een treindeel vanuit Leeuwarden met deze trein mee. Terwijl de nieuwe sneltreinen van Groningen richting de Randstad vrijwel allemaal als aparte treinen rijden, rijden ze van de Randstad richting Groningen tussen Utrecht en Zwolle juist gecombineerd met de reguliere uurdienst van de Randstad naar het noorden. In Zwolle wordt de trein gesplitst in een sneltreindeel naar Groningen en stoptreindelen naar Groningen en Leeuwarden. Voor het overzicht van de complexe verdeling van de doorgaande treinen en de verschillende bestemmingen is jarenlang een apart overzicht in het spoorboekje opgenomen.

Met het ingaan van de nieuwe dienstregeling bij Spoorslag ’70 is de treindienst enigszins vereenvoudigd. Eenmaal per uur rijdt een intercity van Groningen naar Amsterdam Centraal. Deze intercity stopt op alle stations aan Staatslijn C. In Zwolle wordt de trein gecombineerd met een treindeel uit Leeuwarden. Ook rijdt eenmaal per uur een intercity van Groningen naar Utrecht waarbij het ene uur naar Den Haag en het andere uur naar Rotterdam wordt gereden. Deze trein stopt tussen Groningen en Zwolle alleen in Assen. Het Leeuwarder deel rijdt mee tussen Zwolle en Utrecht en rijdt, wanneer het Groninger deel naar Rotterdam gaat, naar Den Haag en andersom. Ook laat NS tussen Groningen en Zwolle elk uur een aparte stoptrein rijden.

De dienstregeling op Staatslijn C blijft lange tijd ongewijzigd. Wel trekt NS de intercity naar Amsterdam na de opening van de Westelijke Tak van de Schiphollijn in 1986 door naar Hoofddorp. Negen jaar later is ook de Zuidelijke Tak gereed en wijzigt NS de treindienst opnieuw. Vanaf mei 1995 rijdt alleen nog het Leeuwarder deel via Amsterdam Centraal en wordt het Groninger deel in Amersfoort afgekoppeld om via Duivendrecht naar Schiphol te rijden. Enkele jaren later rijden beide treindelen gecombineerd via Duivendrecht naar Schiphol.

In december 2012 komt na ruim 40 jaar een eind aan de opzet van de intercitydiensten tussen Groningen, Leeuwarden en de Randstad. Die maand wordt de Hanzelijn geopend. Hiermee komt een eind aan het koppelen en splitsen in Zwolle. Ook verdwijnt de stoppende intercity tussen Groningen en Zwolle. Voortaan rijdt eenmaal per uur een intercity van Groningen via Zwolle, Almere en Schiphol naar Den Haag Centraal. Een half uur later rijdt een intercity van Groningen via Zwolle en Utrecht naar Rotterdam Centraal. NS laat tussen Groningen en Zwolle tweemaal per uur een sprinter rijden. In september 2017 introduceert NS in de spits een extra halfuursdienst tussen Groningen en Assen.

Materieelinzet

De sneltreinen tussen Noord-Nederland en de latere Randstad worden vanaf 1960 vrijwel allemaal met treinstellen gereden. Door de vaste inzet van het stroomlijnmaterieel kan de dienstregeling worden versneld omdat de verschillende treindelen snel kunnen combineren en splitsen. Na het invoeren van de intercitydienst bij Spoorslag ’70 krijgt het comfortabele Materieel ’54 nagenoeg alleenheerschappij op de verbinding. De stoptreindienst tussen Groningen en Zwolle wordt de eerste jaren uitgevoerd met het Materieel ’46.

In 1984 wordt het Intercitymaterieel op de verbinding geïntroduceerd. De treinstellen vervangen het Materieel ’54 eerst in de treinen van Groningen naar Amsterdam. De laatste treinstellen verdwijnen in 1991 uit de intercitydienst tussen Groningen en Rotterdam/Den Haag. Het materieel verschijnt echter nog tot de buitendienststelling in januari 1996 in enkele vrijdagse IC’90 treinen. Het Materieel ’54 rijdt eveneens nog tot in 1995 de stoptreinen tussen Groningen en Zwolle. De treindienst wordt hierna overgenomen door het Materieel ’64 dat hiermee voor het eerst planmatig in Groningen komt.

In april 2002 nemen gereviseerde Plan U-treinstellen de stoptreindienst over. Om de stellen de rijtijden op het traject te laten halen, is de dienstregeling met zeven tot negen minuten verlengd. In december 2003 gaan de laatste Plan U-stellen alsnog terzijde en worden de stoptreinen weer met het Intercitymaterieel gereden. Een overschot aan dieselmaterieel zorgt er eind 2006 voor dat NS vanaf december dat jaar tussen Zwolle en Groningen het DM’90 inzet. Drie jaar later wordt besloten een groot aantal dieselstellen terzijde te stellen. Het winterweer in december 2009 en januari 2010 zorgt echter al snel voor een tekort aan rijvaardig materieel waardoor het meeste DM’90 opnieuw in dienst komt. De stellen rijden nog tot april 2010 de stoptreindienst en tussen Groningen en Zwolle. Hierna neemt het Intercitymaterieel de stoptreindienst opnieuw over.

Het Dubbeldeks Interregiomaterieel verschijnt vanaf eind jaren ’90 in enkele intercity’s van en naar Groningen. Bij het ingaan van de nieuwe dienstregeling 2013 neemt het materieel een aanzienlijk deel van de treindiensten over van het Intercitymaterieel. De treinstellen gaan vrijwel alle intercity’s tussen Groningen en Rotterdam rijden. Bovendien rijdt NS ongeveer de helft van de intercity’s tussen Groningen en Den Haag met de treinstellen. Het Intercitymaterieel rijdt de andere helft van deze treinen en alle sprinters op het traject. Vanaf begin februari 2013 wordt de volledige intercitydienst tussen Groningen en Den Haag met het DD-IRM uitgevoerd en rijdt het ICM de meeste treinen tussen Groningen en Rotterdam. Later maakt het VIRM plaats voor DDZ-treinstammen.

In het voorjaar van 2019 neemt het SNG-materieel de sprinterdiensten op de Staatslijn over van het ICM.

In 1990 voert NS onder de naam IC’90 tussen Zwolle en Eindhoven een nieuwe intercitydienst in. De treinen rijden voornamelijk in de spits, maar ook op zaterdagochtend en zondagavond. Een groeiend aantal treinen kent afwijkende begin- en/of eindpunten. Vanaf de zomer van 1991 rijdt op zondagavond één stoptrein Groningen – Zwolle door als IC’90 trein naar Heerlen. Een jaar later rijdt op vrijdagmiddag een extra intercity van Groningen naar Maastricht. Een jaar later laat NS elke vrijdag een uur eerder een extra trein naar Horst-Sevenum rijden. Een uur na de trein naar Maastricht rijdt een nieuwe trein naar Eindhoven. Vanaf zomer 1993 rijdt bovendien elke zondagavond een sneltrein van Heerlen naar Groningen. Vanaf 1992 rijdt elke zomer onder de naam ‘Efteling Expres’ een rechtstreekse trein van Groningen naar Eindhoven. Tussen Groningen en Zwolle rijdt deze trein als extra stoptrein. In 1995 wijzigt de naam in ‘Attractie Express’. In mei 1995 wijzigen de bestemmingen van de eerste twee vrijdagse sneltreinen. Voortaan rijdt de eerste trein naar Maastricht en de tweede naar Weert en Roosendaal. Een jaar later rijdt laatstgenoemde trein alleen van Groningen naar Zwolle. De zondagse treinen van en naar Heerlen beginnen en eindigen voortaan in Maastricht. In mei 1998 komt een eind aan de IC’90 treinen tussen Zwolle en Eindhoven. NS laat echter op vrijdagmiddag nog enkele jaren een extra intercity tussen Groningen en Utrecht rijden.

Op de foto boven dit artikel rijden ICM-treinstellen 4093 en 4077 als ledig materieel langs Hooghalen. Ter hoogte van het achterste treinstel buigt tijdens de Tweede Wereldoorlog de spoorlijn naar kamp Westerbork naar rechts af.